हीर : वारिस शाह-5

Heer Waris Shah in Hindi-5

460. रांझा काले बाग़ विच

दिल फ़िकर ने घेर्या बन्द होया, रांझा जीऊ ग़ोते लख खाय बैठा ।
सत्थों हूंझ धूंआं सिर चा टुर्या, काले बाग़ विच ढेर मचाय बैठा ।
अखीं मीट के रब ध्यान धर के, चारों तरफ़ है धून्नड़ा लाय बैठा ।
वट मार के चारों ही तरफ़ उच्ची, उत्थे वलगणां ख़ूब बणाय बैठा ।
असां कच्च कीता रब्ब सच करसी, इह आख के वैल जगाय बैठा ।
भड़की अग्ग जां ताउनी ताउ कीता, इशक मुशक विसार के जाय बैठा ।
विच्च संघनी छाउं दे घत भूरा, वांग अहदियां ढासना लाय बैठा ।
वारिस शाह उस वकत नूं झूरदा ई जिस वेलड़े अक्खियां लाय बैठा ।

(सत्थों=सथ विच्चों, धून्नड़ा=धूंआं, वैल=ऐब, अहदी=प्यादा,
ताउनी=भट्ठी)

461. तथा

मीट अक्खियां रक्खियां बन्दगी ते, घत्ते जल्लियां चिल्ले विच्च होइ रहआ ।
करे आजज़ी विच्च मुराकबे दे, दिने रात ख़ुदाय थे रोइ रहआ ।
विच्च याद ख़ुदाय दी महव रहन्दा, कदी बैठ रहआ कदी सोइ रहआ ।
वारिस शाह ना फ़िकर कर मुशकलां दा, जो कुछ होवना सी सोई होइ रहआ ।

(महव=लग्गा होया)

462. तथा

न्युली करम करदा कदी अरध तप विच्च, कदी होम सरीर जो लाय रहआ ।
कदी नखी तप शाम तप पौन भखी, सदा-बरत नेमी चित्त लाय रहआ ।
कदी उरध तप सास तप गरास तप नूं, कदी जोग जती चित लाय रहआ ।
कदी मसत मकज़ूब लट हो सुथरा, अलफ स्याह मत्थे उत्ते लाय रहआ ।
आवाज़ आया बच्चा रांझना वो, तेरा सुब्हा मुकाबला आइ रहआ ।

(नखी तप=सरीर दा सारा भार हत्थां अते पैरां दे पंज्यां ते पाउणा,
पौन भक्खी=अपने अन्दर साफ़ हवा खिचना अते गन्दी हवा बाहर कढ्ढणा,
न्युली करम=योग अभ्यास विच्च छे करम हन: 1. न्युली करम, 2
नेती करम, 3. धेती करम, 4. दसती करम, 5. तराटक, 6 कपाल भाती,
अरध तप=आकाश वल मूंह करके बाहां खड़ियां करके कीती होई कसरत,
गरास=बुरकी, मकज़ूब=रब दी याद विच्च डुबा होया)

463. कुड़ियां काले बाग़ विच्च गईआं

रोज़ जुंमे दे त्रिंञणां धूड़ घत्ती, तुर निकले कटक अरबेलियां दे ।
जिवें कूंजां दी डार आ लहे बागीं, फिरन घोड़े ते रब्ब महेलियां दे ।
वांग शाह परियां छणां छण छणकन, वड्डे त्रिंञन नाल सहेलियां दे ।
धमकार पै गई ते धरत कम्बी, छुट्टे पासने गरब गहेलियां दे ।
वेख जोगी दा थांउं विच्च आ वड़ियां, महकार पै गए चम्बेलियां दे ।
वारिस शाह उशनाक ज्युं ढूंड लैंदे, इतर वासते हट्ट फुलेलियां दे ।

(धूड़ घत्ती=धूड़ पट्टी, अरबेलियां=मुट्यारां, पासने छुटणा=दौड़
आरंभ करना, महकार=महक, उशनाक=शौक वाले)

464. कुड़ियां ने रांझे दा डेरा बरबाद करना

धूंआं फोल के रोल के स्ट्ट खप्पर, तोड़ सेल्हियां भंग खिलारियां ने ।
डंडा कूंडा भंग अफीम कोही, फोल फाल के पट्टियां डारियां ने ।
धूंआं सवाह खिलार के भन्न हुक्का, गाह घत्त के लुड्डियां मारियां ने ।
साफ़ा संगली चिमटा भंग कक्कड़, नाद सिमरना धूप खिलारियां ने ।
जेहा हूंझ बुहार ते फोल कूड़ा, बाहर सुट्ट्या कढ्ढ पसारियां ने ।
करन हलू हलू ते मार हेकां, देन धीरियां ते खिल्ली मारियां ने ।
वारिस शाह ज्युं दलां पंजाब लुट्टी, तिवें जोगी नूं लुट्ट उजाड़ियां ने ।

(कोही=इक्क नशे वाली बूटी, गाह घतणा=गाहुणा, साफ़ा=साफ़ी,
कक्कड़=कच्चा तमाखू, सिमरना=माला, बुहार=बुहारी नाल हूंझ के,
धूफ़=अगर बत्ती, हलू हलू=इकट्ठियां हो के जैकारे आदि छड्डणे,
दलां=सिक्ख फ़ौजां)

465. तथा

किलेदार नूं मोरचे तंग ढुक्के, शबखून ते त्यार हो सज्ज्या ई ।
थड़ा पवे ज्युं धाड़ नूं शींह छुट्टे, उठ बोतियां दे मन्हे गज्ज्या ई ।
सभा नस्स गईआं इक्का रही पिच्छे, आइ सोइन चिड़ी उते वज्ज्या ई ।
हाय हाय मा-मुंडीए जाह नाहीं, परी वेख अवधूत ना लज्ज्या ई ।
नंगी हो नट्ठी स्ट्ट सतर ज़ेवर, सभ्भा जान भ्याणियां तज्ज्या ई ।
मलकुलमौत अज़ाब दे करे नंगी, परदा किसे दा कदी ना कज्ज्या ई ।
उतों नाद वजायके करे नाहरा, अखीं लाल करके मूंह टड्ड्या ई ।
वारिस शाह हिसाब नूं परी पकड़ी, सूर हशर दा वेख लए वज्ज्या ई ।

(मोरचे तंग ढुक्के=मोरचे नेड़े लग्गे, शबखून=रात वेले चोरी हमला करना,
थड़ा=चोर फड़न लई जां दुशमन दे राह विच्च हथ्यारबन्द आदमियां दा
लुक के बैठणा, अवधूत=बिभूत मलन वाला नंगा साधू, जान भ्याणी=
आपनी बच्चत लई घबराई होई, मलकुलमौत=मौत दा फ़रिशता,जमदूत,
अज़ाब=दुख, परी पकड़ी=कुड़ी फड़ लई, हशर दा सूर=क्यामत दा नाद)

466. कुड़ी दा रांझे नूं कहणा

कुड़ी आख्या मार ना फाहुड़ी वे, मर जाऊंगी मसत दीवान्यां वे ।
लग्गे फाहुड़ी बाहुड़ी मरां जानों, रक्ख लई तूं मियां मसतान्यां वे ।
इज़राईल जम आण के बहे बूहे, नहीं छुटींदा नाल बहान्यां वे ।
तेरी डील है देउ दी असीं परियां, इक्कस लत लग्गे मर जानियां वे ।
गल्ल दस्सनी है सो तूं दस्स मैनूं, तेरा लै सुनेहड़ा जानियां वे ।
मेरी ताई है जेहड़ी तुद्ध बेलन, असीं हाल थीं नहीं बेगानियां वे ।
तेरे वासते ओसदी करां मिन्नत, जाय हीर अग्गे टट्यानियां वे ।
वारिस आख कीकूं आखां जाय उस नूं, अवे इशक दे कंम द्या बानियां वे ।

(इक्कस=इक्कोबेलण=सहेली, टट्यानियां=टट्हीरी दी अवाज़ वांग तरला)

467. रांझे दा कुड़ी हत्थ हीर नूं सुनेहा

जाय हीर नूं आखना भला कीतो, सानूं हाल थीं चा बेहाल कीतो ।
झंडा स्याह सफ़ैद सी इशक वाला, उह घत्त मजीठ ग़म लाल कीतो ।
दाना बेग दे मगर ज्युं पए ग़िलज़ी डेरा, लुट्ट के चाय कंगाल कीतो ।
तिला कुन्द नूं अग्ग दा ताउ दे के, चाय अन्दरों बाहरों लाल कीतो ।
अहमद शाह वांगूं मेरे वैर पै के, पट्ट पट्ट के चक्क दा ताल कीतो ।
चेहरीं शाद बहालियां खेड़्यां नूं, बरतरफ़ियां ते महींवाल कीतो ।
फ़तेहाबाद चाय दितिया खेड़्यां नूं, भारा रांझने दे वैरोवाल कीतो ।
छड्ड नट्ठी ए स्याल ते महीं माही, विच्च खेड़्यां दे आइ जाल कीतो ।
जां मैं ग्या वेहड़े सहती नाल रल के, फड़े चोर वांगूं मेरा हाल कीतो ।
नादर शाह थों हिन्द पंजाब थरके, मेरे बाब दा तुध भुंचाल कीतो ।
भले चौधरी दा पुत चाक होया, चाय जग उत्ते महींवाल कीतो ।
तेरे बाब दरगाह थीं मिले बदला, जेहा ज़ालमे तैं मेरे नाल कीतो ।
दित्ते आपना शौक ते सोज़ मसती, वारिस शाह फ़कीर नेहाल कीतो ।

(दीना बेग=अहमद शाह अबदाली ने 1762-63 विच्च पंजाब ते
हमला कीता अते बहुत तबाही कीती सी, तिला कुन्द=झूठा सोना,
चेहरीं शाद बहालियां=खेड़्यां दी आसामी नूं बहाल अते मन्न ल्या
है ते मझ्झां चारन वाले नूं हटा दित्ता है ।अजेहे समें खेड़्यां दे चेहरे
ते ख़ुशियां, फ़तेहाबाद अते वैरोवाल सतलुज नदी दे कंढे दो पिंड हन।
वारिस ने दोनां पिंडां दा ज़िकर चिन्न्हातमक तौर ते कीता है ।खेड़्यां दे
हत्थ 'फ़तह' भाव जित्त अते रांझे दे हिस्से 'वैर' आया, थरके=कम्बे)

468. कुड़ी हीर कोल आई

कुड़ी आपना आप छुड़ा नट्ठी, तीर ग़ज़ब दा जीऊ विच्च कस्स्या ई ।
सहजे आ के हीर दे कोल बह के, हाल ओस नूं खोल्ह के दस्स्या ई ।
छड नंग नामूस फ़कीर होया, रहे रोंदड़ा कदी ना हस्स्या ई ।
एस हुसन कमान नूं हत्थ फड़के, आ कहर दा तीर क्युं कस्स्या ई ।
घरों मार के मुहल्यां कढ्या ई जा के कालड़े बाग़ विच्च वस्स्या ई ।
वारिस शाह दिंह रात दे मींह वांगूं, नीर ओस दे नैणां थीं वस्स्या ई ।

(कहर दा तीर कस्स्या=कहर कीता)

469. हीर

कुड़ीए वेख रंझेटड़े कच्च कीता, खोल्ह जीऊ दा भेत पसार्यु ने ।
मनसूर ने इशक दा भेत दित्ता, उस नूं तुरत सूली उत्ते चाड़्हउ ने ।
रसम इशक दे मुलक दी चुप रहणा, मूंहों बोल्या सू उहनूं मार्यु ने ।
तोता बोल के पिंजरे कैद होया, ऐवें बोलणों अगन संघार्यु ने ।
यूसफ़ बोल के बाप ते ख़ाब दस्सी, उस नूं खूह दे विच्च उतार्यु ने ।
वारिस शाह कारूं नूं सने दौलत, हेठ ज़िमीं दे चाय निघार्यु ने ।

(भेत पसारना=भेत दस्स देणा, संघार्यु=मार्या ग्या)

470. तथा

चाक होइ के खोलियां चारदा सी, जदों उस दा जीऊ तूं खस्स्या सी ।
उहदी नज़र दे साम्हने खेडदी सैं, मुलक ओस दे बाब दा वस्स्या सी ।
आ साहुरे वहुटड़ी होइ बैठी, तदों जायके जोग विच्च धस्स्या सी ।
आया हो फ़कीर तां लड़े सहती, गड़ा कहर दा ओस ते वस्स्या सी ।
मार मुहल्यां नाल हैरान कीतो, तदों कालड़े बाग़ नूं नस्स्या सी ।
पिच्छा दे ना माड़्यां जान के नी, भेत इशक दा आशकां दस्स्या सी ।
डोली चड़्ही तां यार तों छुट्ट पईएं, तदों मुलक सारा तैनूं हस्स्या सी ।
जदों महीं नूं कूच दा हुकम कीता, तंग तोबरा नफ़र ने कस्स्या सी ।
जदों रूह इकरार इख़राज कीता, तदों जाय कलबूत विच्च धस्स्या सी ।
जेहड़े निवें सो उह हज़ूर होए, वारिस शाह नूं पीर ने दस्स्या सी ।

(खस्स्या=लुट्ट्या, बाब दा=भा दा, गड़ा=अहन, तंग तोबरा कस्सणा=
घोड़े नूं सवारी लई त्यार करना, नफ़र=नौकर, इख़राज=ख़ारज होणा,
निकल जाणा, निवें=झुके)

471. तथा

रांझा वांग ईमान शराबियां दे, जुदा होइ के पिंड थीं हार रहआ ।
नैणां तेर्यां जट्ट नूं कतल कीता, चाक होइके खोल्हियां चार रहआ ।
तूं तां खेड़्यां दी बनी चौधराणी, रांझा होइ के टक्करां मार रहआ ।
अंत कन्न पड़ा फ़कीर होया, घत मुन्दरां विच्च उजाड़ रहआ ।
योस वतन ना मिले तूं सतरख़ाने, थक्क हुट्ट के अंत नूं हार रहआ ।
तैनूं चाक दी आखदा जग सारा, इवें ओस नूं मेहने मार रहआ ।
शकर गंज मसऊद मौदूद वांगूं, उह नफ़स ते हिरस नूं मार रहआ ।
सुधा नाल तवक्कली ठेल्ह बेड़ा, वारिस विच्च डुब्बा इक्के पार रहआ ।

(थक्क हुट=थक्क टुट्ट के, तवक्कली=वारिस ने तुवक्कली दा पंजाबीकरण
कीता है, भरोसे नाल, शकर गंज मसऊद=बाबा फरीद नूं शकरगंज दे
नां नाल वी याद कीता जांदा है अते उन्हां दी भगती अते र्याज़त
बारे बहुत कहाणियां मशहूर हन ।उह रब्ब दी याद विच्च सुक्क के
पिंजर हो गए सन)

472 हीर

आकी हो बैठे असीं जोगीड़े थों, जा ला लै ज़ोर जो लावना ई ।
असीं हुसन ते हो मग़रूर बैठे, चार चशम दा कटक लड़ावना ई ।
लख ज़ोर तूं ला जो लावना ई असां बद्ध्यां बाझ ना आवना ई ।
सुरमा अक्खियां दे विच्च पावना ई असां वड्डा कमन्द पवावना ई ।
रुख़ दे के यार भतार ताईं, सैदा रांझे दे नाल लड़ावना ई ।
ठंढा होए बैठा सैदा वांग दहसर, सोहनी लंक नूं ओस लुटावना ई ।
रांझे कन्न पड़ायके जोग लीता, असां इशक दा जोग लै लावना ई ।
वारिस शाह उह बाग़ विच्च जा बैठा, हासल बाग़ दा असां ल्यावना ई ।

(चार चशम=अक्खां मेलणियां, बध्यां बाझ=बग़ैर शादी दे, लावां वेल
लाड़े लाड़ी दा पल्ला बन्न्यां जांदा है, भत्तार=कंत,खावन्द, हासल बाग़=
फल,आमदनी)

473. कुड़ी

आकी होइके खेड़्यां विच्च वड़ी एं, इशक हुसन दी वारिसे जट्टीए नी ।
पिच्छा अंत नूं देवना होवे जिस नूं, झुग्गा ओस दा कास नूं पट्टीए नी ।
जेहड़ा वेख के मुक्ख नेहाल होवे, कीचै कतल ना हाल पलट्टीए नी ।
इह आशकी वेल अंगूर दी ए मुढ्ढों एस नूं पुट्ट ना स्ट्टीए नी ।
इह जोबना नित्त ना होवना ई छाउं बद्दलां जदी जान जट्टीए नी ।
लै के स्ट्ठ सहेलियां विच्च बेले, नित ढांवदी सैं उह नूं ढट्टीए नी ।
पिच्छा नाह दीचे सच्चे आशकां नूं, जो कुझ्झ जान ते बने सो कट्टीए नी ।
दाअवा बन्न्हीए तां खड़्यां हो लड़ीए, तीर मार के आप ना छप्पीए नी ।
अट्ठे पहर विसारीए नहीं साहब, कदी होश दी अक्ख परत्तीए नी ।
जिन्हां कंत भुलायआ छुटड़ां ने, लख मौलियां महन्दियां घत्तीए नी ।
उठ झबदे जायके हो हाज़िर, एहे कंम नूं ढिल्ल ना घत्तीए नी ।
मिट्ठी चाट हलायके तोतड़े नूं, पिच्छों कंकरी रोड़ ना घत्तीए नी ।

(जोबना=जवानी, साहब=मालिक, तोतड़ा=तोता, छुट्टड़ां=आज़ाद
औरतां, मौली महन्दी=सुहाग दी निशानी)

474. हीर सहती नूं

जिवें मुरशदां पास जा ढहन तालब, तिवें सहती दे पास नूं हीर हेरे ।
करीं सभ तकसीर मुआफ साडी, पैरीं पवां मनाएं जे नाल मेरे ।
बख़शे नित गुनाह खुदाय सच्चा, बन्दा बहुत गुनाह दे भरे बेड़े ।
वारिस शाह मनावड़ा असां आंदा, साडी सुलाह करांवदा नाल तेरे ।

(जा ढहण=पैरीं पैंदे हन, तालब=लोड़वन्द)

475. सहती

असां किसे दे नाल कुझ्झ नहीं मतलब, सिरोपा लए ख़ुशी हां होइ रहे ।
लोकां मेहने मार बेपती कीती, मारे शरम दे अन्दरे रोइ रहे ।
ग़ुस्से नाल इह वाल पैकान वांगूं, साडे जीऊ ते वाल गडोइ रहे ।
नील मट्टियां विच्च डुबोइ रहे, लक्ख लक्ख मैले नित धोइ रहे ।
वारिस शाह ना संग नूं रंग आवे, लख सूहे दे विच्च समोइ रहे ।

(सिरोपा=सिर तों पैरां तक्क मान दा लिबास, पैकान=तीर)

476. हीर

हीर आण जनाब विच्च अरज़ कीता, न्याज़मन्द हां बख़श मैं ग़ोलियां नी ।
सानूं बखश गुनाह तकसीर सारी, जो कुझ लड़द्यां तुद्ध नूं बोलियां नी ।
अच्छी पीड़-वंडावड़ी भैन मेरी, तैथों वार घत्ती घोल घोलियां नी ।
मेरा कंम कर मुल्ल लै बाझ दंमां, दूना बोल लै जो कुझ्झ बोलियां नी ।
घर बार ते माल ज़र हुकम तेरा, सभे तेरियां ढांडियां खोल्हियां नी ।
मेरा यार आया चल वेख आईए, पई मारदी सैं नित बोलियां नी ।
जिस ज़ात सिफ़ात चौधराई छड्डी, मेरे वासते चारिया खोलियां नी ।
जेहड़ा मुढ कदीम दा यार मेरा, जिस चूंडियां कवार दियां खोल्हियां नी ।
वारिस शाह गुमर दे नाल बैठा, नाहीं बोलदा मारदा बोलियां नी ।

(जनाब=दरगाह, न्याज़मन्द=मुहताज, गोली=नौकर, दूणा=दुग्गणां,
ढांडियां खोलियां=पशू, गुमर=ग़ुस्से)

477. सहती

प्या लाहनतों तौक शैतान दे गल, उहनूं रब ना अरश ते चाड़्हना एं ।
झूठ बोल्यां जिन्हां व्याज खाधे, तिन्हां विच्च बहशत ना वाड़ना एं ।
असीं जीऊ दी मेल चुकाय बैठे, वत करां ना सीवना पाड़ना एं ।
सानूं मार लै भईअड़ा-पिट्टड़ी नूं, चाड़्ह सीख उत्ते जे तूं चाड़्हना एं ।
अग्गे जोगी थों मार कराईआ ई हुन होर की पड़तना पाड़ना एं ।
तौबा तुन नसूहन जे मैं मूंहों बोलां, नक वढ्ढ के गधे ते चाड़्हना एं ।
घर बार थीं चाय जवाब दित्ता, होर आख की सच्च नितारना एं ।
मेरे नाल ना वारिसा बोल ऐवें, मतां हो जाई कोई कारना एं ।

(तौक=पंजाली, वत=दुबारा, पाड़नां सीवणा=फफाकुटणियां वाला
कंम, तौबा तुन नसूहन= कहन्दे हन कि इक्क सुहने चौदां वर्हआं दे
मुंडे ने लड़की दा रूप धार के शाही महल विच्च नौकरी कर लई,
उत्थे उह रानी नाल नजायज़ सबंध कायम कर बैठा ।इक्क दिन
रानी दा कीमती हार गुआच ग्या ।राजे ने सारियां नौकरानियां
नूं नंगा करके तलाशी लैन दा हुकम दित्ता ।नसूह नूं हत्थां पैरां दियां
पै गईआं । उस ने रब्ब अग्गे गिड़गिड़ा के अरदार कीती कि जे मैं
हुन बच जावां तां सारी उमर बदकारी अते गुनाह तों तौबा कर
लवांगा ।रब दी कुदरत गुआचा होया हार मिल ग्या अते नसूह
ने बाकी सारी उमर नेकी दी ज़िन्दगी विच्च बतीत कीती)

478. हीर

आ सहतीए वासता रब्ब दा ई नाल भाबियां दे मिट्ठा बोलीए नी ।
होईए पीड़वंडावड़े शुहद्यां दे, ज़हर बिसियरां वांग ना घोलीए नी ।
कंम बन्द होवे परदेसियां दा, नाल मेहर दे ओस नूं खोल्हीए नी ।
तेरे जेही निनान हो मेल करनी, जीऊ जान भी ओस तों घोलीए नी ।
जोगी चल मनाईए बाग़ विच्चों, हत्थ बन्न्ह के मिट्ठड़ा बोलीए नी ।
जो कुझ्झ कहे सो सिरे ते मन्न लईए, ग़मी शादीउं मूल ना डोलीए नी ।
चल नाल मेरे जीवें भाग भरीए, मेले करनीए विच्च-विचोलीए नी ।
किवें मेरा ते रांझे दा मेल होवे, खंड दुद्ध दे विच्च चा घोलीए नी ।

(वंडावाड़े=वंडाउन वाले, बिसियर=ज़हरीले,विस भरे)

479. सहती ने हीर दी गल्ल मन्नणी

जिवें सुब्हा दी कज़ा नमाज़ हुन्दी, राज़ी हो इबलीस भी नच्चदा ए ।
तिवें सहती दे जीऊ विच्च ख़ुशी होई, जीऊ रन्न दा छल्लड़ा कच्च दा ए ।
जा बख़श्या सभ गुनाह तेरा, तैनूं इशक कदीम तों सच्च दा ए ।
वारिस शाह चल यार मना आईए, एथे नवां अखारड़ा मच्चदा ए ।

(कज़ा=सवेर दी नमाज़ खराब हो जावे)

480. सहती ने जोगी लई भेटा लिजाणी

सहती खंड मलाई दा थाल भर्या, चाय कपड़े विच्च लुकायआ ई ।
जेहा विच्च नमाज़ विशवास ग़ैबों, अज़ाज़ील बना लै आया ई ।
उत्ते पंज रुपए सू रोक रक्खे, जाय फ़कर थे फेरड़ा पायआ ई ।
जदों आंवदी जोगी ने उह डिट्ठी, पिछां आपना मुख भवायआ ई ।
असां रूहां बहशतियां बैठियां नूं, ताउ दोज़ख़े दा केहा आया ई ।
तलब मींह दी वग्या आण झक्खड़, यारो आख़री दौर हुन आया ई ।
सहती बन्न्ह के हत्थ सलाम कीता, अग्गों मूल जवाब ना आया ई ।
आमिल चोर ते चौधरी जट हाकम, वारिस शाह नूं रब्ब विखायआ ई ।

(विशवास=पूरा यकीन, ताउ=सेक)

481. रांझा

जदों ख़लक पैदा कीती रब्ब सच्चे, बन्द्यां वासते कीते ने इह पसारे ।
रन्नां छोकरे जिन्न शैतान रावल, कुत्ता कुक्कड़ी बकरी उट्ठ सारे ।
एहा मूल फ़साद दा होए पैदा, जिन्हां सभ जगत दे मौल मारे ।
आदम कढ बहशत थीं ख़वार कीता, इह डायणां धुरों ही करन कारे ।
इह करन फ़कीर चा राज्यां नूं, इहनां राउ रज़ादड़े सिद्ध मारे ।
वारिस शाह जो हुनर सभ विच्च मरदां, अते महरियां विच्च ने ऐब भारे ।

(मूल=जड़्ह, मौल=हर्याई, फ़साद दियां अट्ठ जड़्हां=1. रन्न, 2 छोकरा,
3.जिन्न, 4. रावल, 5. कुत्ता, 6. कुकड़ी, 7.बक्करी, 8. ऊठ, रज़ादड़े=
राएज़ादड़े भाव बादशाहां दे पुत्त)

482 सहती

सहती आख्या पेट ने ख़ुआर कीता, कनक खा बहशत थीं कढ्ढ्या ई ।
आई मैल तां जन्नतों मिले धक्के, रस्सा आस उमीद दा वढ्ढ्या ई ।
आख रहे फ़रेशते कनक दाणा, नहीं खावना हुकम कर छड्ड्या ई ।
सगों आदमे हव्वा नूं ख़वार कीता, साथ ओस दा एस ना छड्ड्या ई ।
फेड़न मरद ते सौंपदे तरीमतां नूं, मूंह झूठ दा कास नूं टड्ड्या ई ।
मरद चोर ते ठग्ग जवारीए ने, साथ बदी दा नरां ने लद्द्या ई ।
फरकान विच्च 'फ़नकरू' रब्ब केहा, जदों वही रसूल ने सद्द्या ई ।
वारिस शाह इह तरीमतां खान रहमत, पैदा जिन्हां जहान कर छड्ड्या ई ।

(मैल=रीझ, हव्वा=पहली औरत जेहड़ी रब ने पैदा कीती, बाबा आदम दी
साथन, फ़नकरू=तदों व्याह कर लवो जेहड़ी तुहानूं औरतां विच्चों पसन्द आवे)

483. रांझा

रन्नां दहसिरे नाल की गाह कीता, राजे भोज नूं दे लगामियां नी ।
सिरकप्प ते नाल सलवाहने दे, वेख रन्नां ने कीतियां ख़ामियां नी ।
मरद हैन सो रक्खदे हेठ सोटे, सिर चाड़्हियां ने इहनां कामियां नी ।
जिन्हां नहीं दाड़्ही कन्न नक पाटे, कौन तिन्हां दियां भरेगा हामियां नी ।

(सिर कप्प=इक्क धोखे अते जूएबाज़ राजा सी जेहड़ा वैरी नूं हरा के
उहदा सिर वढ्ढ दिन्दा सी ।राजा रसालू आपनी जलावतनी दे दिनां
विच्च इहदी राजधानी जा पुज्जा ।ओथे उहने सरकप्प दी बेईमानी दा
भेद लभ्भ्या।सिरकप ने चूहे पाले होए सन जेहड़े वैरी दियां नरदां
अग्गे पिच्छे कर दिन्दे सन ।एस कंम लई उह खेड दे विचकार बत्ती बुझा
दिन्दा सी ।रसालू ने इस दा पता ला ल्या अते चूहआं दे मुकाबले ते
इक्क बिल्ली लै ग्या ।नरदां अग्गे पिच्छे करन दी थां चूहे ड्रदे लुक गए,
सिरकप्प ते सलवान=राजे सिरकप दी धी रानी कोकलां सी, राजा रसालू ने
इहनूं इहदे प्यु कोलों जूए विच्च जित्त ल्या अते एहनूं इक्क महल विच्च
रक्ख के इक्क तोता इहदी राखी लई छड्ड दित्ता।रानी ने पिच्छों होडी राजे
नाल अक्खां लड़ा लईआं ।उह रानी नूं महलां दे पिच्छों लाह के ले ग्या ।
राजे दे आउन ते तोते ने उहनूं सारी गल्ल दस्सी ।राजा दुखी हो के आपणे
भरा पूरन भगत वांगूं साध हो ग्या)

484. सहती

जिस मरद नूं शरम ना होवे ग़ैरत, ओस मरद थीं चंगियां तीवियां ने ।
घर वसदे औरतां नाल सोहणे, शरमवन्द ते सतर दियां बीवियां ने ।
इक्क हाल विच्च मसत घर बार अन्दर, इक्क हार शिंगार विच्च खीवियां ने ।
वारिस शाह ह्याउ दे नाल अन्दर, अक्खीं हेठ ज़िमीं दे सीवियां ने ।

485. रांझा

वफ़ादार ना रन्न जहान उत्ते, पैंदी शेर दे नक्क विच्च नत्थ नाहीं ।
गधा नहीं कुलद्द मनखट्ट खोजा, अते खुसर्यां दी काई कत्थ नाहीं ।
नामरद दे वार ना किसे गांवीं, अते गांडूआं दी काई सत्थ नाहीं ।
जोगी नाल ना रन्न दा टुरे टूणां, ज़ोर नईं दा चड़्हे अगत्थ नाहीं ।
यारी सुंहदी नहीं सुहागणां नूं, रंडी रन्न नूं सुंहदी नत्थ नाहीं ।
वारिस शाह उह आप है करनहारा, इन्हां बन्द्यां दे काई हत्थ नाहीं ।

(नत्थ नाहीं=बस विच्च नहीं, कुलद्द=जेहड़ा लद्दन दे कंम ना आवे,
मनखट्ट=जेहड़ा कुझ्झ खट्टे ना, अगत्थ=तूफ़ान, कत्थ=वरनन योग)

486. सहती

मियां त्रीमतां नाल व्याह सोहन, अते मरन ते सोहन्दे वैन मियां ।
घर बार दी ज़ेब ते हैन ज़ीनत, नाल त्रीमतां साक ते सैन मियां ।
इह त्रीमतां सेज दियां वारिसी ने, अते दिलां दियां देन ते लैन मियां ।
वारिस शाह इह जोरूआं जोड़दियां ने, अते महरियां महर दियां हैन मियां ।

(ज़ेब अते ज़ीनत=सजावट, वारिसी=हक्कदार, जोरू=पतनी)

487. रांझा

सच्च आख रन्ने केही धुंम चाईआ, तुसां भोज वज़ीर नूं कुट्ट्या जे ।
दहसिर मार्या भेत घरोगड़े ने, सने लंक दे ओस नूं पुट्ट्या जे ।
कैरो पांडोआं दे कटक कई खूहणी, मारे तुसां दे सभ निखुट्ट्या जे ।
कतल इमाम होए करबला अन्दर, मार दीन द्यां वारिसां सुट्ट्या जे ।
जो को शरम ह्यां दा आदमी सी, जान माल थों ओस नूं पुट्ट्या जे ।
वारिस शाह फ़कीर तां नस्स आया, पिच्छा एस दा आण क्यु खुट्ट्या जे ।

(धुंम=रौला, घरोगड़े=घर देनिखुट्ट्या=ख़तम हो गए, करबला=इराक
विच्च इक्क जगतप्रसिद्ध शहर जेहड़ा फरात दर्या दे पच्छमी कंढे ते वस्या
होया है ।एथे 10 अकतूबर 680 नूं चौथे ख़लीफ़ा हज़रत अली दे पुत्तर
हुसैन नूं यज़ीद दी फ़ौज ने बड़ी बेरहमी नाल मार्या ।इमाम दा मकबरा
एथे बणायआ ग्या है ।बहुत मुसलमान इस दे आस पास मुरदे दफ़न
करने पसन्द करदे हन, खुट्ट्या=पुट्ट्या)

488. सहती

तैनूं वड्डा हंकार है जोबने दा, ख़ातर थल्ले ना किसे नूं ल्यावना हैं ।
जिन्हां जायउं तिन्हां दे नाउं रक्खे, वड्डा आप नूं ग़ौस सदावना हैं ।
होवन त्रीमतां नहीं तां जग मुक्के, वत्त किसे ना जग ते आवना हैं ।
असां चिट्ठियां घल सदायआ सैं, साथों आपना आप छुपावना हैं ।
करामात तेरी असां ढूंड डिट्ठी, ऐवें शेखियां प्या जगावना हैं ।
चाक सद्द के बाग़ थीं कढ छड्डूं, हुने होर की मूंहों अखावना हैं ।
अन्न ख़ानां हैं रज्ज के गधे वांगूं, कदी शुकर बजा ना ल्यावना हैं ।
छड्ड बन्दगी चोरां दे चलन फड़्यु, वारिस शाह फ़कीर सदावना हैं ।

(ख़ातर थल्ले ना ल्याउणा=किसे नूं कुझ्झ मन्नदा नहीं, वत्त=फिर,
चलन=चाले,कंमकार)

489. रांझा

बाग़ छड्ड गए गोपी चन्द जेहे, शद्दाद फ़रऊन कहाय ग्या ।
नौशेरवां छड्ड बग़दाद टुर्या, उह अपदी वार लंघाय ग्या ।
आदम छड बहशत दे बाग ढट्ठा, भुले विसरे कनक नूं खाय ग्या ।
फ़रऊन ख़ुदा कहायके ते, मूसा नाल उशटंड उठाय ग्या ।
नमरूद शद्दाद जहान उत्ते, दोज़ख अते बहशत बणाय ग्या ।
कारूं ज़रां इकट्ठियां मेल के ते, बन्न्ह सिरे ते पंड उठाय ग्या ।
नाल दौलतां हुकम ते शान शौकत, महखासरों इन्द लुटाय ग्या ।
सुलेमान सिकन्दरों लाय सभ्भे, सत्तां नवां ते हुकम चलाय ग्या ।
उह भी एस जहान ते रहउ नाहीं, जेहड़ा आप ख़ुदा कहाय ग्या ।
मोया बख़तुल नुसर जेहड़ा चाड़्ह डोला, सच्चे रब नूं तीर चलाय ग्या ।
तेरे जेहियां केतियां होईआं ने, तैनूं चा की बाग़ दा आइ ग्या ।
वारिस शाह उह आप है करन कारन, सिर बन्द्यां दे गिला लाय ग्या ।

(गोपीचन्द राजा=बंगाल देश विच्च रंगपुर (रंगवती) दा राजा सी जो
भरथरी हरी दी भैन मन्नावती दा पुत्तर अते पाटमदेवी दा पती सी ।
इह वैराग दे कारन राज त्याग के जलंधर नाथ जोगी दा चेला होया,
शद्दाद=ज़ालम बादशाह, सासान दे मशहूर बादशाह कबाद दा पुत्तर,
तख़त ते बहन्द्यां ही इहने सारे भरावां अते उन्हां दी संतान नूं
कतल करवा दित्ता सी, नौशेरवां आदल=इहने चिट्टो हूणां दा बार
बार मुकाबला कीता अते जित्त प्रापत कीती ।आपनी परबंधकी
योगता कारन प्रसिद्ध है ।नौशेरवां दा शाबदिक अरथ 'अमर' है
पर फिर वी उह मर ग्या, सुलेमान=हज़रत दाऊद दा पुत्तर, रब्ब
दा नबी=बैतुलमकद्दस दी नींह इस ने रक्खी सी ।इह जिन्ना परियां
दा बादशाह सी ते पंछियां दियां बोलियां समझदा सी ।इक्क वारी रब्ब
दा कहर नाज़ल होया ।जिस कारन इहनूं भट्ठी वाली दा भट्ठ झोकणा
प्या सी, उशटंड=चलाक,झूठा, सुलेमान सिकन्दरों=सुलेमान तों लै के
सिकन्दर तक्क कई यूनानी बादशाह होए जिन्हां ने सत दीपां अते नौं खंडां
उत्ते हुकम चलाए पर असली सफ़लता उन्हां नूं वी ना मिली, बख़तुल
नुसर दा डोला=बख़तुल नुसर दा उड़न खटोला, उह बाबल राज दा बादशाह
सी ।उहने इक्क उड़न खटोला बणायआ होया सी जिस नाल चौंहीं पासीं
चार बांस सन ।उन्हां उत्ते मास बद्धा सी ।बांसां दे थल्ले चार बाज़ सन ।उह
मास खान लई उप्पर उडदे ते उड़न खटोला उप्पर नूं उड़दा ।बादशाह खटोले
दे विचकार तीर कमान लै के बैठदा ते असमान विच्च तीर चलाउंदा ।फिर
खटोला धरती ते उतार के लोकां नूं मास अते इक्क खून दा प्याला दिखा के
कहन्दा कि मैं तुहाडे रब्ब नूं ख़तम कर आया हां ।उहनूं वी मौत आ गई,
केतियां=किन्नियां)

490. सहती

पंड झगड़्यां दी केही खोल्ह बैठों, वड्डा महज़री घंड लट बावला वे ।
असां इक्क रसायन है ढूड आंदी, भला दस्स खां की है रावला वे ।
उत्ते रक्ख्या की ए नज़र तेरी, गिणें आप नूं बहुत चतरावला वे ।
दस्से बिनां ना जापदी ज़ात भैड़ी, छड़े बाझ ना थींवदा चावला वे ।
की रोक है कासदी इह बासन, सानूं दस्स खां सोहण्यां सांवला वे ।
सहज नाल सभ कंम निबाह हुन्दे, वारिस शाह ना हो उतावला वे ।
)

महज़री=थाने अते अदालतां विच्च फिरन वाला,अरज़ी परचे
करन वाला, रसायण=कीमिया, चतरावला=चतर,चलाक, बासन=
बरतन)

491. रांझा

करामात है कहर दा नांउ रन्ने, केहा घत्त्यु आण वसूर्या ई ।
करें चावड़ां चिघ्घड़ां नाल मसती, अजे तीक अणजाणां नूं घूर्या ई ।
फ़कर आखसन सोई कुझ्झ रब्ब करसी, ऐवंे जोगी नूं चा वडूर्या ई ।
उत्ते पंज पैसे नाल रोक धर्यु, खंड चावलां दा थाल पूर्या ई ।

(वसूरा=शक शुबा, चिघड़ां=मज़ाक, पूर्या=सजायआ होया)

492 सहती

मगर तित्तरां दे अन्न्हा बाज़ छुट्टे, जाय चिंमड़े दांद पतालूआं नूं ।
अन्नां भेज्या अम्ब अनार वेखन, जाय चिंमड़े तूत संभालूआं नूं ।
घल्या फुल्ल गुलाब दा तोड़ ल्यावीं, जाय लग्गा है लैन कचालूआं नूं ।
अन्न्हां मोहरी लाईए काफ़ले दा, लुटवायसी साथ द्यां चालूआं नूं ।
खच्चरपवां दे चालड़े करन लग्गों, असां फाट्या कुट्ट्या चालूआं नूं ।
वारिस शाह तन्दूर विच्च दब्ब बैठा, कमला घल्ल्या रंगने सालूआं नूं ।

(दांद पतालू=बलदां दे पतालू, संभालू=इक्क दरख़त, चालूआं=तुरन
वाले,साथ, तन्दूर.. सालूआं=कमला बन्दा अग्ग दी लाली अते कप्पड़े दी
लाली विच्च फ़रक नहीं दस सक्या)

493. रांझे ने सहती नूं करामात विखाउणी

जा खोल्ह के वेख जो सिदक आवी, केहा शक्क दिल आपने पायउ ई ।
केहआ असां सो रब्ब तहकीक करसी, केहा आण के मग़ज़ खपायउ ई ।
जाह वेख जो वसवसा दूर होवी, केहा डौरूड़ा आण वजायउ ई ।
शक्क मिटी जो थाल नूं खोल्ह वेखें, एथे मकर की आण फैलायउ ई ।

(आवी=आवे, रब तहकीक करसी=रब उही करेगा, वसवसा=शक,
डौरूड़ा=डौरू)

494. सहती ने करामात वेखी

सहती खोल्ह के थाल जां ध्यान कीता, खंड चावलां दा थाल हो ग्या ।
छुटा तीर फ़कीर दे मुअजज़े दा, विच्चों कुफ़र दा जीऊ परो ग्या ।
जेहड़ा चल्या निकल यकीन आहा, करामात नूं वेख खलो ग्या ।
गरम ग़ज़ब दी आतशो आब आहा, बरफ़ कशफ़ दी नाल समो ग्या ।
ऐवें डाहड्यां माड़्यां केहा लेखा, ओस खोह ल्या उह रो ग्या ।
मरन वकत होया सभ्भो ख़तम लेखा, जो को जंम्यां झोवने झो ग्या ।
वारिस शाह जो कीमिया नाल छुत्था, सोइना तांब्युं तुरत ही हो ग्या ।

(मुअजज़े=करामातां, आतिश=अंगार, आब=पाणी, कशफ़=ढकी होई
वसत बारे ग़ैब दे इलम नाल पता कर लैणा, छुत्था=छोहआ ग्या,
झोवने झो ग्या=कंम कर ग्या)

495. सहती नूं रांझे ते यकीन

हत्थ बन्न्ह के बेनती करे सहती, दिल जान थीं चेलड़ी तेरियां मैं ।
करां बांदियां वांग बजा ख़िदमत, नित पांवदी रहांगी फेरियां मैं ।
पीर सच्च दा असां तहकीक कीता, दिल जान थीं तुध ते हेरियां मैं ।
करामात तेरी उत्ते सिदक कीता, तेरे कशफ़ दे हुकम ने घेरियां मैं ।
साडी जान ते माल है हीर तेरी, नाले सने सहेलियां तेरियां मैं ।
असां किसे दी गल्ल ना कदे मन्नी, तेरे इसम दे हुब्ब दी टेरियां मैं ।
इक्क फ़क्कर अल्लाह दा रक्ख तकवा, होर ढाह बैठी सभ्भे ढेरियां मैं ।
पूरी नाल हिसाब ना हो सकां, वारिस शाह की करांगी शेरियां मैं ।

(इसम=रब दा नां, टेरना=किसे साज़ नूं सुर करना, तकवा=
सहारा, ढेरियां ढाह देणा=आस छड्ड देणी)

496. रांझा

घर आपने विच्च चवाय करके, आख नागनी वांग क्युं शूकीएं नी ।
नाल जोगियां मोरचा लायउई, रज्जे जट वांगूं वड्डी फूकीएं नी ।
जदों बन्न्ह झेड़े थक्क हुट रहीए, जाय पिंड दियां रन्नां ते कूकीएं नी ।
कढ गालियां सने रबेल बांदी घिन मोल्हियां असां ते घूकीएं नी ।
भलो भली जां डिठो ई आशकां दी, वांग कुत्तियां अंत नूं चूकीएं नी ।
वारिस शाह थीं पुछ लै बन्दगी नूं, रूह साज़ कलबूत विच्च फूकीएं नी ।

497. सहती

सानूं बखश अल्लाह दे नांउ मियां, साथों भुल्ल्यां इह गुनाह होया ।
कच्चा शीर पीता बन्दा सदा भुल्ला, धुरों आदमों भुलना राह होया ।
आदम भुल के कनक नूं खा बैठा, कढ जन्नतों हुकम फ़नाह होया ।
शैतान उसताद फ़रिशत्यां दा, भुल्ला सिजद्युं कुफ़र दे राह होया ।
मुढों रूह भुल्ला कौल विच वड़्या, जुस्सा छड्ड के अंत फ़नाह होया ।
कारूं भुल ज़कात कीं शूम होया, वारद ओस ते कहर अल्लाह होया ।
भुल ज़करीए लई फ़नाह हेज़म, आरे नाल उह चीर दो फाह होया ।
अमलां बाझ दरगाह विच्च पैन पौले, लोकां विच्च मियां वारिस शाह होया ।

(कच्चा शीर=कच्चा दुद्ध, किबर=गरूर, कौल वड़्या=कालब विच्च दाखल
होया, जुस्सा=ताकत, हेज़म=सुक्का दरख़त,बालन योग लकड़ी, ज़कात=
ख़ैरात,सदका, दो फाह=दो फाकड़ां, पौले=जुत्तियां, हज़रत ज़करिया=
आप हज़रत सुलेमान बिन दाऊद दी संतान विच्चों सन ।जदों इन्हां
पिच्छे इसराईली कातल दौड़े तां आप इक्क शरींह दे दरख़त विच्च
लुक गए ऐपर पुशाक दा इक्क सिरा बाहर रह ग्या ।वैरियां ने
निशानी नूं वेख के दरख़त नूं आरे नाल चीर दित्ता अते आप वी
विच्चे चीरे गए)

498. रांझा

घर पेईड़े वड्डी हवा तैनूं, दित्युं छिब्बियां नाल अंगूठ्यां दे ।
अंत सच्च दा सच्च आ नितरेगा ,कोई देस ना वस्सदे झूठ्यां दे ।
फ़कर मार्यु असां ने सबर कीता, नहीं जाणदी दाउ तूं घूठ्यां दे ।
जट्टी हो फ़कीर दे नाल लड़ें, छन्ना भेड़्यु ई नाल ठूठ्यां दे ।
सानूं बोलियां मार के निन्ददी सैं, मूंह डिठो ई टुक्करां जूठ्यां दे ।
वारिस शाह फ़कीर नूं छेड़दी सैं, डिट्ठो मुअजज़े इशक दे लूठ्यां दे ।

(पेईड़े=पेके, लूठ्यां=झुलसे होए)

499. तथा

करे जिन्हां दियां रब हमायतां नी, हक्क तिन्हां दा ख़ूब मामूल कीता ।
जदों मुशरिकां आण सवाल कीता, तदों चन्न दो-खन्न रसूल कीता ।
कढ पत्थरों ऊठनी रब सच्चे, करामात पैग़म्बरी मूल कीता ।
वारिस शाह ने कशफ़ दिखाय दित्ता, तदों जट्टी ने फ़कर कबूल कीता ।

(मामूल=नित दा आम कंम, मशरिकां=मूरती पूजा, दो-खन्न=दो टुकड़े)

500. तथा

फिरें ज़ोम दी भरी ते सान चड़्ही, आ टलीं नी मुंडीए वासता ई ।
मरद मार मुरक्कने जंग-बाज़े, मान मत्तीए गुंडीए वासता ई ।
बख़शी सभ गुनाह तकसीर तेरी, ल्या हीर नी नढ्ढीए वासता ई ।
वारिस शाह समझाय जटेटड़ी नूं, लाह दिले दी घुंढीए वासता ई ।

(ज़ोम=गुमान, सान चड़्ही=तिक्खी)

501. सहती

जीकूं तुसीं फ़रमाउ सो जा आखां, तेरे हुकम दी ताब्या होईआं मैं ।
तैनूं पीर जी भुल के बुरा बोली, भुल्ली विसरी आण वगोईआं मैं ।
तेरी पाक ज़बान दा हुकम लै के, कासद होइके जा खलोईआं मैं ।
वारिस शाह दे मुअजज़े साफ़ कीती, नहीं मुढ दी वड्डी बदखोईआं मैं ।

(आन वगोईआं=सिद्धे राह आ गई हां, कासद=सुनेहा लिजाण
वाला, साफ़=नेक नीत, बदखोई=बुरी आदत)

502. रांझा

ल्या हीर स्याल जो दीद करीए, आ जाह वो दिलबरा वासता ई ।
जा के आख रांझा तैनूं अरज़ करदा, घुंढ लाह वो दिलबरा वासता ई ।
सानूं मेहर दे नाल दिखा सूरत, मिसल माह वो दिलबरा वासता ई ।
ज़ुलफ नाग वांगूं चक्कर घत बैठी, गलों लाह वो दिलबरा वासता ई ।
दिंह रात ना जोगी नूं टिकन देंदी, तेरी चाह वो दिलबरा वासता ई ।
लोड़्हे लुट्यां नैणां दी झाक दे के, लुड़्ह जाह वो दिलबरा वासता ई ।
गल पलूड़ा इशक द्यां कुठ्यां दे, मूंह घाह वो दिलबरा वासता ई ।
सदका सैदे दे नवें प्यार वाला, मिल जाह वो दिलबरा वासता ई ।
वारिस शाह न्याज़ दा फरज़ भारा, सिरों लाह वो दिलबरा वासता ई ।

(वो=यो, झाक=आस, चक्कर घत=कुंडली मारके, मूंह विच्च घाह लै के=
मेरा वासता है, न्याज़=नमाज़, आजज़ी)

503. सहती

लै के सोहनी मोहनी इन्दराणी, मिरग-नैनी नूं जायके घल्लनी हां ।
तेरियां अज़मतां वेख के पीर मियां, बांदी होइके घरां नूं चल्लनी हां ।
पीरी पीर दी वेख मुरीद होई, तेरे पैर ही आण के मल्लनी हां ।
मैनूं बख़श मुराद बलोच साईआं, तेरियां जुत्तियां सिरे ते झल्लनी हां ।
वारिस शाह कर तरक बुर्याईआं, दी दरबार अल्लाह दा मल्लनी हां ।

(अज़मत=वड्याई, पैर मल्लनी हां=पैरां विच्च बहन्दी हां,शरन
आउंदी हां, झल्लनी हां=सहन्दी हां)

504. सहती दा हीर नूं

सहती जायके हीर नूं कोल बह के, भेत यार दा सभ्भ समझायआ ई ।
जेहनूं मार के घरों फ़कीर कीतो, उह जोगीड़ा होइके आया ई ।
उहनूं ठग के महीं चराय लईउं, एथे आइके रंग वटायआ ई ।
तेरे नैणां ने चाय मलंग कीता, मनो ओस नूं चाय भुलायआ ई ।
उह ते कन्न पड़ायके वण लत्था, आप वहुटड़ी आण सदायआ ई ।
आप हो ज़ुलैख़ा दे वांग सच्ची, उहनूं यूसफ़ चाय बणायआ ई ।
कीते कौल इकरार वसार सारे, आण सैदे नूं कंत बणायआ ई ।
होया चाक पिंडे मली फ़ाक रांझे, कन्न पाड़ के हाल वणजायआ ई ।
देणेदार मवास हो वेहर बैठी, लहणेदार ही अक्क के आया ई ।
गालीं दे के वेहड़्युं कढ उस नूं, कल्ह मोल्हआं नाल कुटायआ ई ।
हो जाएं नेहाल जे करें ज़्यारत, तैनूं बाग़ विच्च ओस बुलायआ ई ।
ज़्यारत मरद कुफ़्फ़ारत होन इशयां, नूर फ़क्कर दा वेखना आया ई ।
बहुत ज़ुहद कीता मिले पीर पंजे, मैनूं कशफ़ वी ज़ोर विखायआ ई ।
झब्ब नज़र लै के मिल हो रईअत, फ़ौजदार बहाल हो आया ई ।
उहदी नज़्हा तूं आबेहआत उस दा, केहा भाबीए झगड़ा लया ई ।
चाक लायके कन्न पड़ायउ नी, नैणां वालीए ग़ैब क्युं चायआ ई ।
बचे उह फ़कीरां थों हीर कुड़ीए, हत्थ बन्न्ह के जिन्हां बख़शायआ ई ।
इक्के मार जासी इक्के तार जासी, इह मींह अन्याउं दा आया ई ।
अमल फ़ौत ते वड्डी दसतार फुल्ली, केहा भील दा सांग बणायआ ई ।
वारिस कौल भुलायके के खेड रुद्धों, केहा नवां मख़ौल जगायआ ई ।

(वन लत्था=जंगल विच्च डेरा ला ल्या, ज़ुलैख़ा अते यूसफ़=यूसफ़
अते ज़ुलैख़ा दी कहानी कुरान शरीफ विच्च वी आउंदी है । यूसफ़
याकूब दा पुत्तर अते इबराहीम दा पड़ोता सी ।यूसफ़ बहुत सुन्दर
सी ।उसदे मतेर भरावां ने ईरखा नाल उस नूं जंगल दे इक्क अन्न्हे
खूह विच्च सुट्ट दित्ता अते याकूब कोल झूठ कह दित्ता कि उस नूं जंगली
दरिन्दे लै गए ।यूसफ़ नूं कोलों लंघदे वपारियां दे काफ़ले ने खूहों कढ्ढ
के मिसर विच्च मंडी विच्च लिजा के इक्क ग़ुलाम वजों वेच दित्ता ।ओथे
दी इक्क इसतरी ज़ुलैख़ा ने उस उत्ते मोहत होके उस नाल आयोग
सबंध सथापत करने चाहे ऐपर यूसफ़ ना मन्न्या ।ज़ुलैख़ा ने दोश
लाके यूसफ़ नूं कैद करवा दित्ता।यूसफ़ नूं सुफ़न्यां दे ठीक अरथ
कढ्ढने आउंदे सन ।कैद 'चों छड्डे जाद पिच्छों उह मिसर दा चंगा
वज़ीर ते फेर राजा बण्या ।भुखे मरदे मंगन आए आपने उन्हां
भरावां दी वी मदद कीती जो उहनूं खूह विच्च सुट्ट गए सन, मवास=
बाग़ियां दा डेरा, ज़्यारत=दीदार, ज़्यारत मरद कुफ़्फ़ारत होण
इशयां =मरदां दा दीदार करन नाल गुनाह धो हो जांदे हन, ज़ुहद=
परहेज़गारी, झब्ब=छेती, नज़र लै के =नवें लग्गे फ़ौजदार कोल नज़राना
लै के, गल विच्च परना पा के हाज़र हुन्दे सन, नज़्हा=मरन वेला)

505. हीर

हीर आख्या जायके खोल्ह बुक्कल, उहदे वेस नूं फूक विखावनी हां ।
नैणां चाड़्ह के सान ते करां पुरज़े, कतल आशकां दे उत्ते धावनी हां ।
अग्गे चाक सी फ़ाक कर साड़ सुट्टां, उहदे इशक नूं सिकल चड़्हावनी हां ।
उहदे पैरां दी ख़ाक है जान मेरी, सारी सच्च दी निशा दे आवनी हां ।
मोया प्या है नाल फ़िराक रांझा, ईसा वांग मुड़ फेर जीवावनी हां ।
वारिस शाह पतंग नूं शम्हां वांगूं, अंग लायके साड़ विखावनी हां ।

(सिकल चड़्हाउणा=चमकाउणा,तेज़ करना, निशा=यकीन, ईसा=मसीह
वांगूं दूजी वार ज्युंदा करदी हां, पतंग=परवाना,भम्बट)

506. हीर सज के काले बाग़ नूं गई

हीर न्हायके पट्ट दा पहन तेवर, वालीं इतर फलेल मलांवदी है ।
वल पायके मीढियां ख़ूनियां नूं, गोरे मुख ते ज़ुलफ़ पलमांवदी है ।
कज्जल भिन्नड़े नैन अपराध लत्थे, दोवें हुसन दे कटक लै धांवदी है ।
मल वटना होठां ते ला सुरख़ी, नवां लोड़्ह ते लोड़्ह चड़ांवदी है ।
सिरीसाफ़ सन्दा भोछन सुंहदा सी, कन्नीं बुक्क बुक्क वालियां पांवदी है ।
कीमख़ाब दी चोलड़ी हिक्क पैधी, मांग चौंक लै तोड़ वलांवदी है ।
घत्त झांजरां लोड़्ह दे सिरे चड़्ह के, हीर स्याल लटकदी आंवदी है ।
टिक्काबन्दली बनी है नाल लूहलां, वांग मोर दे पायलां पांवदी है ।
हाथी मसत छुट्टा छना छण छणके, कतल आम ख़लकत हुन्दी आंवदी है ।
कदी कढ के घुंढ लोड़्हा देंदी, कदी खोल्ह के मार मुकांवदी है ।
घुंड लाह के लटक विखा सारी, जट्टी रुट्ठड़ा यार मनांवदी है ।
वारिस माल दे नूं सभ्भा खोल्ह दौलत, वक्खो वक्ख कर चाय विखांवदी है ।
वारिस शाह शाह परी दी नज़र चड़्हआ, ख़लकत सैफ़ियां फूकने आंवदी है ।

(तेवर=सूट,त्युर, पलमांवदी=खिलारदी, भोछन=पुशाक, बुक बुक
बालियां=ढेर सारियां बालियां, कीमख़ाब=इक्क कपड़ा, पैधी=पाई,
पहनी, टिक्का बिन्दली=मत्थे दे गहणे, लटक=शान, सैफ़ियां फूकण=
जादू करने)

507. रांझे ने हीर नूं वेखणा

रांझा वेख के आखदा परी कोई, इक्के भावें तां हीर स्याल होवे ।
कोई हूर कि मोहनी इन्दराणी, हीर होवे तां सईआं दे नाल होवे ।
नेड़े आ के कालजे धाह ग्युस, जिवें मसत कोई नशे नाल होवे ।
रांझा आखदा अबर बहार आया, बेला जंगला लालो ही लाल होवे ।
हाठ जोड़ के बद्दलां हांझ बद्धी, वेखां केहड़ा देस नेहाल होवे ।
चमकी लैलातुलकदर स्याह शब थीं, जिस ते पवेगी नज़र नेहाल होवे ।
डौल ढाल ते चाल दी लटक सुन्दर, जेहा पेखने दा कोई ख़्याल होवे ।
यार सोई महबूब थों फ़िदा होवे, जीऊ सोई जो मुरशदां नाल होवे ।
वारिस शाह आइ चम्बड़ी रांझने नूं, जेहा गधे दे गले विच्च लाल होवे ।

(बहार=बसंत, अबर बहार=ख़ुशियां दा मींह, जंगला बेला=जंगल
बेला,हर पासे, हाठ जोड़=घटा वांगू जुड़ के, लैलातुल कदर=नसीबां
वाली रात, स्याह शब=काली रात, गधे दे गल विच्च लाल=रांझा
फ़कीर बण के बद सूरत लगदा सी ।हीर पूरी बण ठण के आई सी)

508. इक्क दूजे नाल मुलाकात

घुंड लाह के हीर दीदार दित्ता, रहआ होश ना, अकल थीं ताक कीता ।
लंक बाग़ दी परी ने झाक दे के, सीना पाड़ के चाक दा चाक कीता ।
बन्न्ह माप्यां ज़ालमां टोर दित्ती, तेरे इशक ने मार के ख़ाक कीता ।
मां बाप ते अंग भुला बैठी, असां चाक नूं आपना साक कीता ।
तेरे बाझ ना किसे नूं अंग लायआ, सीना साड़ के बिरहों ने ख़ाक कीता ।
वेख नवीं नरोई अमान तेरी, शाहद हाल दा मैं रब पाक कीता ।
अल्लाह जाणदा है एन्हां आशकां ने, मज़े ज़ौक नूं चाय तलाक कीता ।
वारिस शाह लै चलना तुसां सानूं, किस वासते जीऊ ग़मनाक कीता ।

(अकल थीं ताक कीता=होश जांदी रही, चाक कीता=चीर दित्ता,
ख़ाक कीता=मिट्टी विच्च रला दित्ता, अमान=अमानत, शाहद=गवाह,
तलाक कीता=जुदा कीता)

509. रांझा

चौधराईआं छड्ड के चाक बणे, महीं चार के अंत नूं चोर होए ।
कौल कवारियां दे लोड़्हे मारियां दे, अलोहारियां दे होरो होर होए ।
मां बाप इकरार कर कौल हारे, कंम खेड़्यां दे ज़ोरो ज़ोर होए ।
राह सच्च दे ते कदम धरन नाहीं, जिन्हां खोट्यां दे मन खोर होए ।
तेरे वासते मिली हां कढ देसों, असीं आपने देस दे चोर होए ।
वारिस शाह ना अकल ना होश रहआ, मारे हीर दे सेहर दे मोर होए ।

(अलोहारी=कुआरी मुट्यार जेहड़ी मरद दे छूहन नाल बेकरार
वी होवे पर चाहुन्दी वी होवे कि उह उहनूं छेड़े वी, सेहर नाल मोर
होए=जादू नाल मोर बना दित्ता है अते नच्चदे फिरदे हां)

510. हीर

मेहतर नूह द्यां बेट्यां ज़िद्द कीती, डुब मोए ने छड्ड मुहाण्यां नूं ।
याकूब द्यां पुत्तरां ज़ुलम कीता, सुण्या होसिया यूसुफ़ों वाण्यां नूं ।
हाबील काबील दी जंग होई, छड्ड गए ने कुतब टिकाण्यां नूं ।
जे मैं जाणदी माप्यां बन्न्ह देणी, छड चलदी झंग समाण्यां नूं ।
ख़ाहश हक्क दी कलम तकदीर वग्गी, मोड़े कौन अल्लाह द्यां भाण्यां नूं ।
किसे तत्तड़े वख़त सी नेहुं लग्गा, तुसां बीज्या भुन्न्यां दाण्यां नूं ।
साढे तिन्न हत्थ ज़िमीं है मिलख तेरी, वलें कास नूं एड वलाण्यां नूं ।
गुंगा नहीं कुरान दा होइ हाफिज़, अन्न्हा वेखदा नहीं टिट्हाण्यां नूं ।
वारिस शाह अल्लाह बिन कौन पुच्छे, पिच्छा टुट्ट्यां अते नमाण्यां नूं ।

(मेहतर=सरदार, मुहाण्यां=जेहड़े नूह दी किशती विच्च बैठे होए
सन, वाणा=भेस, हाबील, ख़ाबील=दो भाई अपने कुतब भाव अपण
टिकाने रहन्दे पर दोनां भरावां ने आपना असूल छड्ड दित्ता ।इक्क
औरत कारन लड़न लग्गे ।हज़रत आदम ने शरत लाई होई सी कि
जेहदी न्याज़ रब्ब कबूल कर लवे औरत उहदी हो जाएगी ।रब ने
हाबील दी न्याज़ असमानी अग्ग नाल जाल के कबूल कर लई, इस
लई झगड़ा ख़तम हो जाना चाहीदा सी पर काबील ने ज़िद कीती अते
किसे असूल ते कायम ना रेहा, टिटाहणे=जुगनूं, साढे तिन्न हत्थ थां=
कबर दी लम्बाई, पिच्छा टुट्टे=जिन्हां दी पुशत पनाह जां पिच्छा पूरन
वाला ना होवे)

511. रांझा

तेरे माप्यां साक कुथां कीता, असीं रुलदे रह गए पास्यां ते ।
आपे रुमक गई एं नाल खेड़्यां दे, साडी गल्ल गवाईआ हास्यां ते ।
सानूं मार के हाल बेहाल कीतो, आप होई एं दाब्यां धास्यां ते ।
साढे तिन्न मण देह मैं फ़िदा कीती, अंत होई है तोल्यां मास्यां ते ।
शश पंज बारां दस्सन तिन्न काणे, लिखे एस ज़माने दे पास्यां ते ।
वारिस शाह वसाह की ज़िन्दगी दा, साडी उमर है नकश पतास्यां ते ।

(साढे तिन्न मन देह=मोटा ताज़ा, तोले मासे=बहुत कंमज़ोर, शश पंज
बारां=छक्का ते पौं बारां, नकश=लीक,निशान)

512. हीर

जो को एस जहान ते आदमी है, रौंदा मरेगा उमर थीं झूरदा ई ।
सदा ख़ुशी नाहीं किसे नाल निभदी, एह ज़िन्दगी नेश ज़म्बूर दा ई ।
बन्दा जीवने दियां नित करे आसां, इज़राईल सिरे उत्ते घूरदा ई ।
वारिस शाह इस इशक दे करनहारा, वाल वाल ते खार खजूर दा ई ।

(नेश=डंग, ज़म्बूर=धमूड़ी,भरिंड, खार=कंडा)

513. हीर ने जान दी आग्या मंगी

तुसीं करो जे हुकम तां घर जाईए, नाल सहती दे साज़ बनाईए जी ।
बहर इशक दा ख़ुशक ग़म नाल होया, मींह अकल दे नाल भराईए जी ।
किवें करां कशायश मैं अकल वाली, तेरे इशक दियां पूरियां पाईए जी ।
जा त्यारियां टुरन दियां झब करीए, सानूं सज्जणों हुकम कराईए जी ।
हज़रत सूरा इख़लास लिख देवो मैनूं, फाल कुर्हा नज़ूम दा पाईए जी ।
खोल्हो फ़ाल-नामा ते दीवान हाफ़िज़, वारिस शाह थीं फ़ाल कढाईए जी ।

(साज़ बणाईए=घाड़त घड़ीए, बहर=सागर, कशायश=खोल्हणा,
सूरा इख़लास=इह सूरा तिन्न बारी पड़्हन ते सारी कुरान दा सवाब
मिलदा है अते ईमान ताज़ा रहन्दा है, फ़ाल=शगन, दीवान हाफिज़=
दीवान हाफ़िज़ खोल्ह के वी फ़ाल कढ्ढ्या जांदा है)

514. हीर ने रांझे गल लग्गणा

अव्वल पैर पकड़े इअतकाद करके, फेर नाल कलेजे दे लग्ग गई ।
नवां तौर अजूबे दा नज़र आया, वेखो जल पतंग ते अग्ग गई ।
केही लग गई चिनग जग्ग गई, ख़बर जग्ग गई वज्ज धरग्ग गई ।
यारो ठगां दी र्युड़ी हीर जट्टी, मूंह लगद्यां यार नूं ठग्ग गई ।
लग्गा मसत हो कमलियां करन गल्लां, दुआ किसे फ़कीर दी वग्ग गई ।
अग्गे धूंआं धुखेंदड़ा जोगीड़े दा, उतों फूक के झुग्गड़े अग्ग गई ।
यार यार दा बाग़ विच्च मेल होया, गल्ल आम मशहूर हो जग्ग गई ।
वारिस तरुट्यां नूं रब मेलदा ए वेखो कमलड़े नूं परी लग्ग गई ।

(इअतकाद=यकीन, वज्ज धरग गई=नगारा वज ग्या, ठगां दी
र्युड़ी=नशे वाली र्युड़ी, तरुट्यां=जुदा होयां,विछुड़्यां)

515. हीर ते सहती दे सवाल जवाब

हीर हो रुख़सत रांझे यार कोलों, आखे सहतीए मता पकाईए नी ।
ठूठा भन्न फ़कीर नूं कढ्ढ्या सी, किवें ओस नूं ख़ैर भी पाईए नी ।
वहन लोड़्ह प्या बेड़ा शुहद्यां दा, नाल करम दे बन्नड़े लाईए नी ।
मेरे वासते ओस ने लए तरले, किवें ओस दी आस पुजाईए नी ।
तैनूं मिले मुराद ते असां माही, दोवें आपने यार हंढाईए नी ।
रांझा कन्न पड़ा फ़कीर होया, सिर ओस दे वारी चड़्हाईए नी ।
बाकी उमर रंझेटे दे नाल जालां, किवें सहतीए डौल बणाईए नी ।
होया मेल जां चिरीं विछुन्न्यां दा, यार रज्ज के गले लगाईए नी ।
जीऊ आशकां दा अरश रब्ब दा है, किवें ओस नूं ठंढ पवाईए नी ।
कोई रोज़ दा हुसन पराहुना ई मज़े ख़ूबियां नाल हंढाईए नी ।
शैतान दियां असीं उसताद रन्नां, कोई आउ खां मकर फैलाईए नी ।
बाग़ जांदियां असीं ना सुंहदियां हां, किवें यार नूं घरीं ल्याईए नी ।
गल घत्त पल्ला मूंह घाह लै के, पैरीं लग्ग के पीर मनाईए नी ।
वारिस शाह गुनाहां दे असीं लद्दे, चलो कुल्ल तकसीर बख़शाईए नी ।

(वारी चड़्हाईए=खेल के बाज़ी चड़्हाईए,उहदे सिर अहसान करीए,
डौल=तरीका, पीर मनाईए=तिन्ने गल्लां सुलाह करन वालियां हन:
गल विच्च पल्ला पाउणा, मूंह विच्च घाह लैणा, पैरीं लग्गणा)

516. सहती

अग्गों रायबां सैरफ़ां बोलियां ने, केहा भाबीए नी मत्था खेड़्या ई ।
भाबी आख की लधीउ टहक आईएं, सोइन चिड़ी वांगूं रंग फेर्या ई ।
मोई गई सैं ज्युंदी आ वड़ीएं, सच्च आख की सहज सहेड़्या ई ।
अज्ज रंग तेरा भला नज़र आया, सभो सुख ते दुख निबेड़्या ई ।
नैन शोख होए रंग चमक आया, कोई ज़ोबने दा खूह गेड़्या ई ।
आशक मसत हाथी भावें बाग़ वाला, तेरी संगली नाल खहेड़्या ई ।
कदम चुसत ते साफ़ कनौतियां ने, हक्क चाबक असवार ने फेर्या ई ।
वारिस शाह अज्ज हुसन मैदान चड़्ह के, घोड़ा शाह असवार ने फेर्या ई ।

(रायबां,सैरफ़ां=वेखन परखन वालियां गुआंढी औरतां, कनौतियां=कन्न,
लधीउ=लभ्यु)

517. तथा

नैन मसत गल्ल्हां तेरियां लाल होईआं, डुक्कां भन्न चोली विच्च टेलियां नी ।
किसे हिक तेरी नाल हिक जोड़ी, पेडू नाल वलूंधरां मेलियां नी ।
किसे अम्ब तेरे अज्ज चूप लए, तिल पीड़ कढे जिवें तेलियां नी ।
तेरा किसे नढे नाल मेल होया, धारां कजले दियां सुरमीलियां नी ।
तेरियां गल्ल्हां ते दन्दां दे दाग़ दिस्सन, अज्ज सोधियां ठाकरां चेलियां नी ।
अज्ज नहीं यालियां ख़बर लद्धी, बघ्याड़ां ने रोलियां छेलियां नी ।
अज्ज खेड़्यां ने नाल मसतियां दे, हाथीवानां ने हथणियां पेलियां नी ।
छुट्टा झांजरां बाग़ दे सुफ़े विच्चों, गाह कढ्ढियां सभ हवेलियां नी ।
थक्क हुट्ट के घरकदी आण पईएं, वारिस मुट्ठियां भरन सहेलियां नी ।

(डुक्कां=हथेलियां, टेलियां=घिसरियां, छेली=बकरी दी बच्ची,मेमनी,
सुफ़े=दालान, गाह कढियां=गाह दित्तियां)

518. तथा

सभो मल दल सुटीएं वांग फुल्लां, झोकां तेरियां माणियां बेलियां ने ।
किसे ज़ोम भरे फड़ नप्पीएं तूं, धड़के कालजा पौंदियां त्रेलियां ने ।
वीरां वहुटियां दा खुल्ल्हा अज्ज बारा, कौंतां रावियां ढाह के मेलियां ने ।
किसे लई उुशनाक ने जित बाज़ी, पासा लायके बाज़ियां खेलियां ने ।
सूबादार ने किले नूं ढो तोपां, करके ज़ेर सभ रईअतां मेलियां ने ।

(ज़ोम=जोश, त्रेली=पसीना, वीर वहुटी=बीर बहुटी,चीच वहुटी,
बारा खुल्हणा=मुशकल सौखी होणी, ज़ेर=अपने थल्ले करके)

519. तथा

जिवें सोहने आदमी फिरन बाहर, किचरक दौलतां रहन छुपाईआं ने ।
अज्ज भावें तां बाग़ विच्च ईद होई, खाधियां भुख्यां ने मठ्याईआं ने ।
अज्ज कईआं दे दिलां दी आस पुन्नी, जम जम जान बाग़ीं भरजाईआं ने ।
वसे बाग़ जुग्गां ताईं सने भाबी, जित्थे पीन फ़कीर मलाईआं ने ।
ख़ाक तोद्यां ते वड्डे तीर छुट्टे, तीर अन्दाज़ां ने कानियां लाईआं ने ।
अज्ज जो कोई बाग़ विच्च जा वड़्या, मूंहों मंगियां दौलतां पाईआं ने ।
पानी बाझ सुक्की दाड़्ही खेड़्यां दी, अज्ज मुन्न कढी दोहां नाईआं ने ।
स्याह भौर होईआं चशमां प्यार्यां दियां, भर भर पाउंदे रहे सलाईआं ने ।
अज्ज आबदारी चड़्ही मोतियां नूं, जीऊ आईआं भाबियां आईआं ने ।
वारिस शाह हुन पाणियां ज़ोर कीता, बहुत ख़ुशी कीती मुरग़ाईआं ने ।

(किचरक=किन्नी देर तक्क, पुन्नी=पुग्गी, ख़ाक तोदे=मिट्टी दे धैड़े,
छैले=छैला दा बहु-वचन,गभरू, आबदारी=चमक, जीऊ आईआं=
मनपसन्द)

520. तथा

तेरे चम्बे दे सेहरे हुसन वाले, अज्ज किसे उशनाक ने लुट्ट लए ।
तेरे सीने नूं किसे टटोल्या ई नाफे मुशक वाले दोवें पुट लए ।
जेहड़े नित निशान छुपांवदी सैं, किसे तीर अन्दाज़ ने चुट्ट लए ।
किसे हिक तेरी नाल हिक जोड़ी, विच्चे फुल्ल गुलाब दे घुट लए ।
किसे हो बेदरद कशीश दित्ती, बन्द बन्द कमान दे तरुट गए ।
आख किन्हां फुलेल्यां पीड़ीएं तूं, इतर कढ्ढ के फोग नूं स्ट्ट गए ।

(नाफा=धुन्नी, मुशक=कसतूरी, चुट=चुंड, कशीश=खिच,कशिश,
फोग=ख़ुशक गुद्दा)

521. तथा

तेरी गाधी नूं अज्ज किसे धक्क्या ई किसे अज्ज तेरा खूहा गेड़्या ई ।
लायआ रंग निसंग मलंग भावें, अग्ग नाल तेरे अंग भेड़्या ई ।
लाह चप्पनी दुद्ध दी देगची दी, किसे अज्ज मलाई नूं छेड़्या ई ।
सुरमेदानी दा लाह बरोचना नी, सुरमे सुरमचू किसे लिबेड़्या ई ।
वारिस शाह तैनूं पिच्छों आइ मिल्या, इक्के नवां ही कोई सहेड़्या ई ।

(निसंग=बिना संग दे, मलंग=फक्कर, देगची=पतीली, बरोचना=ढक्कन)

522. तथा

भाबी अज्ज जोबन तेरे लहर दित्ती, जिवें नदी दा नीर उच्छल्ल्या ई ।
तेरी चोली दियां ढिल्लियां हैन तणियां, तैनूं किसे महबूब पथल्ल्या ई ।
कुफ़ल जन्दरे तोड़ के चोर वड़्या, अज्ज बीड़ा कसतूरी दा हल्ल्या ई ।
सूहा घग्गरा लहरां दे नाल उडे, बोकबन्द दो-चन्द हो चल्ल्या ई ।
सुरख़ी होठां दी किसे ने चूप लई, अम्ब सक्खणां मोड़ के घल्ल्या ई ।
कसतूरी दे मिरग जिस ढाह लए, कोई वड्डा हेड़ी आ मिल्या ई ।

(कुफ़ल=जिन्दरा, बीड़ा=ढक्कन, बोकबन्द=गिलाफ़, सक्खणां=ख़ाली,
हेड़ी=शिकारी)

523. तथा

तेरे स्याह ततोलड़े कज्जले दे, ठोडी अते गल्ल्हां उतों गुंम गए ।
तेरे फुल गुलाब दे लाल होए, किसे घेर के राह विच्च चुंम लए ।
तेरे खांचे इह शक्कर पार्यां दे, हत्थ मार के भुक्ख्यां लुंम लए ।
धाड़ा मार के धाड़वी मेव्यां दे, चल्ले झाड़ बूटे किते गुंम गए ।
वड्डे वनज होए अज्ज जोबनां दे, कोई नवें वणजारे घुंम गए ।
कोई धोबी वलायतों आ लत्था, सरी साफ़ दे थान चड़्ह खुंम गए ।
तेरी चोली वलूंधरी सने सीने, पेंजे तूम्ब्यां नूं जिवें तुंम गए ।
खेड़े काबली कुत्त्यां वांग एथे, वढवाय के कन्न ते दुंम गए ।
वारिस शाह अचम्बड़ा नवां होया, सुत्ते पाहरू नूं चोर टुंम गए ।

(ततोलड़े=आप बणायआ तिल, खांचे=मठ्याईआ वेचन वाले
दुकानदारां दे वड्डे थाल,लुंम लए=झपटी मार के खोह लए, दुंम=
पूछ, अचंभड़ा=अचम्बा, पाहरू=पहरेदार)

524. तथा

किसे केहे नपीड़ेने पीड़ीएं तूं, तेरा रंग है तोरी दे फुल्ल दा नी ।
ढाकां तेरियां किसे मरोड़ियां ने, इह तां कंम होया हिलजुल्ल दा नी ।
तेरा लक्क किसे पायमाल कीता, ढग्गा जोतरे जिवें है घुल्लदा नी ।
वारिस शाह मियां इह दुआ मंगो, खुल्ल्ह जाए बारा अज्ज कुल्ल दा नी ।

(तोरी दे फुल दा=पीला, पायमाल=पैरां थल्ले मिद्ध्या, बारा खुल्ह
जाए=कंम बण जावे, कुल्ल=सार्यां दा)

525. हीर

परनेहां दा मैनूं असर होया, रंग ज़रद होया एसे वासते नी ।
छापां खुभ्भ गईआं गल्ल्हां मेरियां ते, दाग़ लाल पए एसे वासते नी ।
कट्टे जांदे नूं भज के मिली सां मैं, ताणियां ढिल्लियां ने एसे वासते नी ।
रुन्नी अथरू डुल्ल्हे सन मुखड़े ते, घुल गए ततोलड़े पासते नी ।
मूधी पई बनेरे ते वेखदी सां, पेडू लाल होए एसे वासते नी ।
सुरखख़ी होठां दी आप मैं चूप लई, रंग उड ग्या एसे वासते नी ।
कट्टा घुट्या विच्च गलवक्कड़ी दे, डुक्कां लाल होईआं एसे वासते नी ।
मेरे पेडू नूं कट्टे ने ढुड्ड मारी, लासां बखलां दियां मेरे मास ते नी ।
होर पुछ वारिस मैं ग़रीबनी नूं, की आखदे लोक मुहासते नी ।

(परनेहां=पीलिया, यरकान, ज़रद=पीला, छापां=मुन्दियां,
रुन्नी=रोई, पेडू=धुन्नी तों थल्ले दा ढिड)

526. सहती

भाबी अक्खियां दे रंग रत्त वन्ने, तैनूं हुसन चड़्हआ अन्याउं दा नी ।
अज्ज ध्यान तेरा आसमान उत्ते, तैनूं आदमी नज़र ना आउंदा नी ।
तेरे सुरमे दियां धारियां दौड़ रहियां, जिवें काटकू माल ते धाउंदा नी ।
राजपूत मैदान विच्च लड़न तेग़ां, अग्गे ढाडियां दा पुत्त गाउंदा नी ।
रुख होर दा होर है अज्ज वारिस, चाला नवां कोई नज़र आउंदा नी ।

(काटकू=धाड़वी)

527. हीर

मुट्ठी मुट्ठी मैनूं कोई असर होया, अज्ज कंम ते जीऊ ना लगदा नी ।
भुल्ली विसरी बूटी उलंघ आई, इक्के प्या भुलावड़ा ठग्ग दा नी ।
तेवर लाल मैनूं अज्ज खेड़्यां दा, जिवें लग्गे उलम्बड़ा अग्ग दा नी ।
अज्ज याद आए मैनूं सेई सज्जन, जैंदा मगर उलांभड़ा जग्ग दा नी ।
खुल्ह खुल्ह जांदे बन्द चोलड़ी दे, अज्ज गले मेरे कोई लग्गदा नी ।
घर बार विच्चों ड्रन आंवदा है, जिवें किसे ततारचा वग्गदा नी ।
इक्के जोबने दी नईं ने ठाठ दित्ती, बूम्बा आंवदा पानी ते झग्गदा नी ।
वारिस शाह बुलाउ ना मूल मैनूं, सानूं भला नाहीं कोई लग्गदा नी ।

(त्युर लाल=लाल रंग दे सूट, उलम्बड़ा=लाट, उलांभड़ा=मेहणा,
ततारचा=बरछी, बूम्बा=फुहारा)

528. सहती

अज्ज किसे भाबी तेरे नाल कीती, चोर यार फड़े गुनाहगारियां नूं ।
भाबी अज्ज तेरी गल्ल उह बणी, दुद्ध हत्थ लग्गा दुधाधारियां नूं ।
तेरे नैणां दियां नोकां दे ख़त बणदे, वाढ मिली है जिवें कटारियां नूं ।
हुकम होर दा होर अज्ज हो ग्या, अज्ज मिली पंजाब कंधारियां नूं ।
तेरे जोबने दा रंग किसे लुट्या, हनूमान ज्युं लंक अटारियां नूं ।
हत्थ लग्ग गई एं किसे यार ताईं, जिवें कसतूरी दा भाय वपारियां नूं ।
तेरी तक्कड़ी दियां कसां ढिलियां ने, किसे तोल्या लौंग सुपारियां नूं ।
जेहड़े नित्त सवाह विच्च लेटदे सन, अज लै बैठे सरदारियां नूं ।
अज्ज सिकद्यां कवारियां करम खुल्हे, नित ढूंडदे सन जेहड़े यारियां नूं ।
चूड़े बीड़े ते चौड़ शिंगार होए, ठोकर लग गई मन्यारियां नूं ।
वारिस शाह जिन्हां मले इतर शीशे, उहनां की करना फ़ौजदारियां नूं ।

(दुधा धारी=जेहड़े केवल दुद्ध ही पींदे हन, वाढ=कट्टन दी शख़ती,
अज्ज मिली .. कंधारियां नूं=नादर शाह 1739 ई दे हमले विच्च
कोहनूर हीरा अते तख़त ताऊस लुट के कंधार लै ग्या सी, दिल्ली
वी पंजाब विच्च शामल सी, सुआह लटेंदे=मन्दे हालीं सन, सिकद्यां=
तरसद्यां)

529. हीर

केही छिंज घत्ती अज्ज तुसां भैणां, ख़ुआर कीता जे मैं निघ्घर जांदड़ी नूं ।
भई्ईआं पिट्टड़ी कदों मैं गई किधरे, क्यु रवायआ जे मुनस खांदड़ी नूं ।
छज्ज छाणनी घत्त उडायआ जे, मापे पिट्टड़ी ते लुड़्ह जांदड़ी नूं ।
वारिस शाह दे ढिड विच्च सूल हुन्दा, सद्दन गई सां मैं किसे मांदरी नूं ।

(छिंज घत्ती=रौला पायआ, छज छाणनी घत उडायआ=बहुत
बदनामी कीती)

530. सहती

किसे हो बेदरद लगाम दित्ती, अड्डियां वक्खियां विच्च चुभाईआं ने ।
ढिल्ल्यां हो के किसे मैदान दित्ता, लईआं किसे महबूब सफ़ाईआं ने ।
स्याह काला होठां ते लहू लग्गा, किसे नीली नूं ठोकरां लाईआं ने ।
वारिस शाह मियां होनी हो रही, हुन केहियां रिक्कतां चाईआं ने ।

(मैदान दित्ता=अग्गे वधन दा मौका दित्ता, नीली=नीली घोड़ी,
ठोकरां=अड्डी लाई)

531. हीर

लुड़्ह गई जे मैं धरत पाट चल्ली, कुड़ियां पिंड दियां अज्ज दीवानियां ने ।
चोचे लाउंदियां धियां पराईआं नूं, बेदरद ते अंत बेगानियां ने ।
मैं बेदोसड़ी अते बेख़बर ताईं, रंग रंग दियां लांदियां कानियां ने ।
मसत फिरन उतमाद दे नाल भरियां, टेढी चाल चल्लन मसतानियां ने ।

(चोचे=ऊज, उदमाद=नशा)

532. सहती

भाबी जाणने हां असीं सभ चाले, जेहड़े मूंग ते चने खिडावनी हैं ।
आप खेडे हैं तूं गुहताल चाले, सानूं हसतियां चाय बणावनी है ।
चीचोचीच कंधोलियां आप खेडें, अड्डी टाप्यां नाल विलावनी हैं ।
आप रहें बेदोश बेगरज़ बण के, माल खेड़्यां दा लुटवावनी हैं ।

(मूंग ते चने खिडाउणे=कहानी दस्सी जांदी है कि महान फारसी
कवी शेख साअदी ने औरतां दे मकर तों तंग आ के इक्क निक्की
बच्ची नूं आपनी निगरानी विच्च पाल्या ।लड़की मुट्यार हो
गई ।शैख़ आप बाहर जान वेले उहनूं घर विच्च बन्द करके
कारे लाउन लई मूंग, चने अते चौल रला के दे दिन्दा अते
लड़की नूं तिन्ने वसतां चुग के वक्ख वक्ख करन लई आखदा ।
तिकालां नूं उह जुदा भांड्यां विच्च उन्हां नूं रिन्न्ह लैंदे।किन्नी
देर इह कंम चलदा रेहा ।फिर उस लड़की दी किसे आपणे
हानी नाल गल्लबात हो गई ।मुंडा कंध टप्प के घर अन्दर आ
जांदा ।दोवें मौजां करदे अते फिर मूंग, चौल वक्खरे करदे ।इक्क
दिन उह आपो विच्च मसत होके सभ कुझ्झ भुल गए ।अखीर मुंडे
ने सलाह दित्ती उह उस दिन खिचड़ी बना लवे क्युंकि उह
उन्हां नूं वक्खरे वक्खरे ना कर सके ।तिकालां नूं साअदी खिचड़ी
वेख के बहुत लोहा लाखा होया अते कुड़ी नूं डांट के पुच्छ्या
कि इह केहदी सलाह है ।जदों तलवार खिच्ची तां उहने सभ
कुझ्झ दस्स दित्ता ।हुन जदों कोई कुआरी कुड़ी किसे मुंडे नाल
नाजायज़ सबंध पैदा करे तां आखदे हन कि उह मूंग, चणे
खेडदी है, गुहताल चाले=मकर दियां चालां, हसती=हथणी,
चीचो चीच कंधोलियां=मुंड्यां दी इक्क खेड, जिस विच्च उन्हां
दे दो गरुप्प मित्थे वख़त विच्च कद्ध आदि ते लीकां कढ्ढदे हन ।
फिर उह गिन के वेखदे हन ।वद्ध लीकां कढ्ढन वाली टीम
जेतू हुन्दी है, अड्डी टापा=अड्डी टापा कुड़ियां दी इक्क खेड है)

533. हीर

अड़ीउ कसम मैनूं जे यकीन करो, मैं नरोल बेगरज़ बेदोसियां नी ।
जेहड़ी आप विच्च रमज़ सुणाउंदियां हो, नहीं जाणदी मैं चापलोसियां नी ।
मैं तां पेक्यां नूं नित्त याद करां, पई पाउनी हां नित औसियां नी ।
वारिस शाह क्युं तिन्हां आराम आवे, जेहड़ियां इशक दे थलां विच्च तोसियां नी ।

(नरोल=ख़ालिस, चापलोसी=ख़ुशामद, तोसियां=तूसियां,फसियां)

534. सहती

भाबी दस्स खां असीं जे झूठ बोलां, तेरी इहो जेही कल्ह डौल सी नी ।
बाग़ों धड़कदी घरकदी आण पई एं, दस खेड़्यां दा तैनूं हौल सी नी ।
घोड़ी तेरी नूं अज्ज आराम आया, जेहड़ी नित करदी पई औल सी नी ।
बूटा सक्खना अज्ज कराय आइउं, किसे तोड़ ल्या जेहड़ा मौल सी नी ।

(सखणा=रड़ा,ख़ाली, औल=बेकरारी,बेआरामी, मौल=करूम्बलां)

535. हीर

राह जांदी मैं झोटे ने ढाह लीती, सानूं थुल्ल कुथुल्ल के मार्या नी ।
हबूं कबूं वगायके भन्न चूड़ा, पाड़ सुट्टियां चुन्नियां सारियां नी ।
डाहढा माड़्यां नूं ढाह मार करदा, ज़ोरावरां अग्गे अंत हारियां नी ।
नस्स चल्ली सां ओस नूं वेख के मैं, जिवें दुल्हड़े तों जान कवारियां नी ।
सीना फेह के भन्न्युस पास्यां नूं, दोहां सिंगां उत्ते चाय चाड़्हियां नी ।
रड़े ढायके खाई पटाक मारी, शींह ढाह लैंदे जिवें पाड़्हियां नी ।
मेरे करम सन आण मलंग मिल्या, जिस जींवदी पिंड विच्च वाड़ियां नी ।
वारिस शाह मियां नवीं गल्ल सुणीए, हीरे हरन मैं तत्तड़ी दाड़ियां नी ।

(हबूं कबूं =रंग ढंग पक्खों, दुल्हड़े=दूल्हे, व्यांहदड़, खाई=टोआ, पाड़्ही=
हरनी, करम=चंगी किसमत, दाड़्ही=मारी )

536. सहती

भाबी सान्ह तेरे पिच्छे धुरों आया, हिल्या होया कदीम दा मारदा दी ।
तूं भी वहुटड़ी पुत्तर सरदार दे दी, उस भी दुद्ध पीता सरदार दा ई ।
सान्ह लटकदा बाग़ विच्च हो कमला, हीर हीर ही नित पुकारदा ई ।
तेरे नाल उह लटकदा प्यार करदा, होर किसे नूं मूल ना मारदा ई ।
पर उह हीलत बुरी हिलायआ ई पानी पींवदा तेरी नसार दा ई ।
तूं भी झंग स्यालां दी मोहनी एं, तैनूं आण मिल्या हिरन बार दा ई ।
वारिस शाह मियां सच्च झूठ विच्चों, पुन्न कढदा पाप नितारदा ई ।

(हल्या होया=गिझ्झा होया, कदीम=मुढ्ढों, तेरे नाल लटकदा=प्यार
करदा, हीलत=आदत, हिलायआ=गिझायआ, नसार=पाड़छा अते चट्ठा वी
कहन्दे हन जेहदे विच्च टिंडां दा पानी डिगदा सी)

537. हीर

अनी भरो मुठी उह उह मुठी, कुट्ठी बिरहों ने ढिड विच्च सूल होया ।
लहर पेडूयों उठ के पवे सीने, मेरे जीउ दे विच्च डंडूल होया ।
तलब डुब गई सरकार मेरी, मैनूं इक्क ना दाम वसूल होया ।
लोक नफ़े दे वासते लैन तरले, मेरा सने वही चौड़ मूल होया ।
अम्ब बीज के दुध दे नाल पाले, भा तत्ती दे अंत बबूल होया ।
खेड़्यां विच्च ना परचदा जीऊ मेरा, शाहद हाल दा रब्ब रसूल होया ।

(डंडूल=पीड़, तलब=तनखाह, इक्क ना दाम=इक्क पैसा वी, वही=
खाते दा रजिसटर, मूल=उह असली धन जेहदे ते व्याज लगदा है,
भा=भागीं,किसमत विच्च, बबूल=किक्कर)

538. सहती

भाबी ज़ुलफ गल्ल्हां उत्ते पेच खावे, सिरे लोड़्ह दे सुरमे दियां धारियां नी ।
गल्हां उत्ते भम्बीरियां उडदियां ने, नैणां सान कटारियां चाड़्हियां नी ।
तेरे नैणां ने शाह फ़कीर कीते, सने हाथियां फ़ौज अंमारियां नी ।
वारिस शाह ज़ुलफां नाग नैन ख़ूनी, फ़ौजां कतल उत्ते चाय चाड़्हियां नी ।

(सिरे लोड़्ह दे=लोड़्ह दी सिखर, अंमारी=हाथी उत्ते बैठन लई बणाई
परदेदार पालकी)

539. हीर

बारां बरस दी औड़ सी मींह वुठा, लग्गा रंग फिर ख़ुशक बग़ीच्यां नूं ।
फ़ौजदार तगई्ईयर बहाल होया, झाड़ तम्बूआं अते गलीच्यां नूं ।
वल्लां सुक्कियां फेर मुड़ सबज़ होईआं, वेख हुसन दी ज़िमीं दे पीच्यां नूं ।
वारिस वांग किशती परेशान सां मैं, पानी पहुंच्या नूह द्यां टीच्यां नूं ।

(वुट्ठा=वर्हआ, तगई्ईअर=बदली, वल्लां=वेलां, पीचणा=सिंजणा,
टीचा=निशान)

540. सहती नाल हीर दी सलाह

सहती भाबी दे नाल पकाय मसलत, वड्डा मकर फैलायके बोलदी है ।
गरदानदी मकर मुवत्तलां नूं, अते कनज़ फ़रेब दी खोल्हदी है ।
अबलीस मलफूफ खन्नास विच्चों, रवायतां जायज़े टोलदी है ।
वफ़ा गल्ल हदीस मनसूख़ कीती, काज़ी लाअनत अल्लाह दे कोल दी है ।
तेरे यार दा फ़िकर दिन रात मैनूं, जान माप्यां तों पई डोलदी है ।
वारिस शाह सहती अग्गे माउं बुढ्ढी, वड्डे ग़ज़ब दे कीरने फोलदी है ।

(मसलत पका=सलाह करके, गरदानदी=मुड़ मुड़ पड़्हदी, अबलीस
मलफूफ खन्नास=अबलीस मलफूफ दा अरथ है लुक्या होया शैतान
अते खन्नास दा अरथ है लुक के, घात विच्च बैठ के शिकार करन वाला।
सहती सार्यां मकर फ़रेबां उत्ते अमल करदी है ।काज़ी लाअनत
अल्लाह=इह वी इक्क फरज़ी नाउं कवी वारिस शाह ने घड़्या है)

541. सहती दी मां दी सहती नाल गल्ल

असीं व्याह आंदी कूंज फाह आंदी, साडे भा दी बनी है औखड़ी नी ।
वेख हक्क हलाल नूं अग्ग लगसु, रहे खसम दे नाल इह कोखड़ी नी ।
जदों आई तदोकनी रहे ढठी, कदी हो ना बैठिया सौखड़ी नी ।
लाहू लत्थड़ी जदों दी व्याह आंदी, इक्क कल्ह दी ज़रा है चोखड़ी नी ।
घरां विच्च हुन्दी नूंहां नाल वसदी, इह उजाड़े दा मूल है छोकरी नी ।
वारिस शाह ना अन्न ना दुद्ध लैंदी, भुक्ख नाल सुकांवदी कोखड़ी नी ।

(औखड़ी=औखी=मुशकल, ढठी=बीमार, लाहू लत्थड़ी=खून दे घाटे
भाव भुसे होन दा रोग, चोखड़ी=चोखी, कोखड़ी=कुख)

542. हीर दी सस्स

हाथी फ़ौज दा वड्डा सिंगार हुन्दा, अते घोड़े संगार हन नरां दे नी ।
हच्छा पहनना खावना शान शौकत, इह सभ बणाय हन ज़रां दे नी ।
घोड़े खान खट्टन करामात करदे, अखीं वेखद्यां जान बिन परां दे नी ।
मझीं गाईं सिंगार दियां सत्थ टल्ले, अते नूंहां शिंगार हन घरां दे नी ।
ख़ैरख़ाह दे नल बदख़ाह होणा, इह कंम हन गीदियां खरां दे नी ।
मशहूर है रसम जहान अन्दर, प्यार वहुटियां दे नाल वरां दे नी ।
दिल औरतां लैन प्यार करके, इह गभरू मिरग हन सरां दे नी ।
तदों रन्न बदखू नूं अकल आवे, जदों लत्त वज्जस विच्च फ़रां दे नी ।
सैदा वेख के जाए बला वांगूं, वैर दोहां दे सिरां ते धड़ां दे नी ।

(नरां=मरदां, गीदी=बेग़ैरत, वर=खावन्द, सरां दे मिरग=मुहब्बत
दे तीर खान लई हर वेले त्यार, फ़रां=मोढे तों थल्ले दी हड्डी)

543. तथा

पीड़्हा घत के कदी ना बहे बूहे, असीं एस दे दुख विच्च मरांगे नी ।
एस दा जीऊ ना परचदा पिंड साडे, असीं इहदा इलाज की करांगे नी ।
सुहनी रन्न बाज़ार ना वेचनी है, व्याह पुत दा होर धिर करांगे नी ।
मुल्लां वैद हकीम लै जान पैसे, केहियां चट्टियां ग़ैब दियां भरांगे नी ।
वहुटी गभ्भरू दोहां नूं वाड़ अन्दर, असीं बाहरों जन्दरा जड़ांगे नी ।
सैदा ढायके एस नूं लए लेखा, असीं चीकणों ज़रा ना ड्रांगे नी ।
शरमिन्दगी सहांगे ज़रा जग्ग दी, मूंह पर्हां नूं ज़रा चा करांगे नी ।
कदी चरखड़ा डाह ना छोप कत्ते, असीं मेल भंडार की करांगे नी ।
वारिस शाह शरमिन्दगी एस दी थों, असीं डुब्ब के खूह विच्च मरांगे नी ।

(होर धिर=होर थां, लए लेखा=हसाब लवे)

544. हीर आपनी सस्स कोल

इज़राईल बेअमर अयार आहा, हीर चल के सस्स थे आंवदी है ।
सहती नाल मैं जायके खेत वेखां, पई अन्दरे उमर वेहावदी है ।
पिच्छों छिकदी नाल बहान्यां दे, नढी बुढी थे फेरड़े पांवदी है ।
वांग ठग्गां दे कुक्कड़ां रात अद्धी, अज़ग़ैब दी बांग सुणांवदी है ।
चल्ल भाबीए ! वाउ जहान दी लै, बाहों हीर नूं पकड़ उठांवदी है ।
वांग बुढी इमाम नूं ज़हर देणी, किस्सा ग़ैब दा जोड़ सुणांवदी है ।
काज़ी लाअनत अल्लाह दा दे फतवा, अबलीस नूं सबक पड़्हांवदी है ।
इहनूं खेत लै जा कपाह चुणीए, मेरे जीऊ तदबीर इहआंवदी है ।
वेखो माउं नूं धी वलांवदी है, केहियां फोकियां रुंमियां लांवदी है ।
तली हेठ अंग्यार टिकांवदी है, उतों बहुत प्यार करांवदी है ।
शेख साअदी दे फ़लक नूं ख़बर नाहीं, जीकूं रोइके फ़न चलांवदी है ।
वेखो धीउ अग्गे माउं झुरन लग्गी, हाल नूंह दा खोल्ह सुणांवदी है ।
इहदी पई दी उमर वेहांवदी है, ज़ार ज़ार रोंदी पल्लू पांवदी है ।
किस मन्हां कीता खेत ना जाए, कदम मंजीयों हेठ ना पांवदी है ।
दुख जीऊ दा खोल्ह सुणांवदी है, पिंडे शाह जी दे हत्थ लांवदी है ।
इनसाफ़ दे वासते गवाह करके, वारिस शाह नूं कोल बहांवदी है ।

(बे अमर=नाफ़रमान,हुकम ना मन्नन वाला, ठग्गां दे कुक्कड़=
पिछले वख़तीं आम करके राही मुसाफ़र सरावां विच्च टिकदे सन
अते तड़के साझरे कुक्कड़ दी बांग नाल सफ़र ते तुर पैंदे ।सरावां
दे कोल रहन वाले ठग अजेहे कुक्कड़ रक्खदे अते उन्हां नूं सिखाउंदे
कि उह किसे वे ले वी बांग देन ।बांग सुन के मुसाफ़र बेवख़त
तुर पैंदे अते ठग उन्हां नूं लुट्ट लैंदे, बुढी इमाम नूं ज़हर दित्ती=
इमाम हज़रत हसन नूं इक्क फफाकुटनी ने ज़हर देन वालियां
मक्कारां वाला रोल कीता सी, बुड़्ही दा नाम अलसोनिया सी, रुंमी
लाउणा=सिंगी लाउणा,रीह आदि दे इलाज लई मालश करक
सिंगी लाउंदे सन ऐपर कई बिनां मालश जां तेल लायआं ठंडी
सिंगी जां फोकी सिंगी ला दिन्दे, इहनूं फौकी रुंमी कहन्दे सन, फ़लक
नूं ख़बर नाहीं=आम ख्याल कीता जांदा कि जो कुझ्झ बन्द्यां नाल
माड़ा, चंगा हुन्दा है तां उहदा पता फ़रिशत्यां नूं हुन्दा है, जदों पूरी
बेइलमी ज़ाहर करनी होवे तां कहन्दे हन कि मेरे तां फ़रिशत्यां नूं
वी ख़बर नहीं, शाह जी दे पिंडे हत्थ लाउणा=किसे सईअदज़ादे दे
सरीर नूं हत्थ ला के कसम खानी के जे मैनूं झूठ बोलां ता सईअद दी
ज़ात पात दी मैनूं मार पवे)

545. सहती

नूंह लाल जही अन्दर घत्तिया ई परख बाहरां लाल वणजावनी हैं ।
तेरी इह फुलेलड़ी पदमनी सी, वाउ लैन खुणों तूं गवावनी हैं ।
इह फुल्ल गुलाब दा घुट अन्दर, पई दुखड़े नाल सुकावनी हैं ।
अट्ठे पहर ही ताड़ के विच्च कोठे, पत्तर पानां दे पई वंजावनी हैं ।
वारिस धीउ स्यालां दी मारनी हैं, दस्स आप नूं कौन सदावनी हैं ।

(परख बाहरां=परख दे बगैर, वाउ बाझ=बिना हवा, पानां दे
पत्तर=पानां दी बेल नूं जे हवा ना लग्गे तां उह मर जांदी है,
आप नूं कौन सदावनी हैं=आपने आप नूं की समझदी हैं)

546. वाक कवी

नूंहां हुन्दियां ख़्याल जीऊ पेखणे, दा मान मत्तिया बूहे दियां महरियां ने ।
परी मूरतां सुघड़ राचन्दरां नी, इक्क मोम तबाय इक्क ठहरियां ने ।
इक्क इरम दे बाग दियां मोरनियां ने, इक्क नरम मलूक इक्क नहरियां ने ।
अच्छा खान पहनन लाड नाल चल्लन, लैन देन दे विच्च लुधेरियां ने ।
बाहर फिरन ज्युं बार दियां वाहणां ने, सतर विच्च बहाईआं शहरियां ने ।
वारिस शाह इह हुसन गुमान सन्दा, अखीं नाल गुमान दे गहरियां ने ।

(राचन्दर=राजा इन्दर दे प्रेम विच्च फसी होई, मोम=नरम, ठहरियां=हर
सांचे विच्च ढल जान वाली, नहर=सख़त, लुधेरियां=किसान औरतां)

547. तथा

जाए मंज्युं उठ के किवें तिलके, हड्ड पैर हिलायके चुसत होवे ।
वांग रोगणां रात देहुं रहे ढठी, किवें हीर वहुटी तन्दरुसत होवे ।
इह वी वड्डा अज़ाब है माप्यां नूं, धीउ नूंह बूहे उत्ते सुसत होवे ।
वारिस शाह मियां क्युं ना हीर बोले, सहती जेहियां दी जैंनूं पुशत होवे ।

(तिलके=हल्ले, पुशत=मदद)

548. हीर

हीर आख्या बैठ के उमर सारी, मैं तां आपने आप नूं साड़नी हां ।
मतां बाग़ ग्यां मेरा जीऊ खुल्हे, अंत इह भी पाड़ना पाड़नी हां ।
पई रोनी हां करम मैं आपने नूं, कुझ्झ किसे दा नहीं विगाड़नी हां ।
वारिस शाह मियां तकदीर आखे, वेखो नवां मैं खेल पसारनी हां ।

(पाड़ना पाड़दी हां=इह औखा कंम करके वेखदी हां)

549. सहती दी सहेलियां दे नाल सलाह

अड़ीउ आउ खां बैठ के गल गिणीए, सद्द घल्लीए सभ सहेलियां ने ।
कई कवारियां कई व्याहियां ने, चन्न जहे सरीर मथेलियां ने ।
रजूय आण होईआं सभे पास सहती, जिवें गुरू अग्गे सभ चेलियां ने ।
जिन्हां माउं ते बाप नूं भुन्न खाधा, मुंग चने कवारियां खेलियां ने ।
विच्च हीर सहती दोवें बैठियां ने, दवाले बैठियां अरथ महेलियां ने ।
वारिस शाह शिंगार महावतां ने, सिवें हथणियां किले नूं पेलियां ने ।

(गल गिणीए=गल सोचीए, रजूय आण होईआं=हदायत लई आ
गईआं, अरथ महेलियां=वायदे करदियां, महावत=हाथी चलाउण
वाला)

550. सहती

वख़त फजर दे उठ सहेलीउ नी, तुसीं आपदे आहर ही आवना जे ।
मां बाप नूं ख़बर ना करो कोई, भलके बाग़ नूं पासना लावना जे ।
वहुटी हीर नूं बाग़ लै चलना है, ज़रा एस दा जीऊ वलावना जे ।
लावन फेरनी विच्च कपाह भैणां, किसे पुरश नूं नहीं विखावना जे ।
राह जांदियां पुछे लोक अड़ीउ, कोई इफ़तरा चा बणावना जे ।
खेडो संमियां ते घत्तो पंभियां नी, भलके खूह नूं रंग लगावना जे ।
वड़ो वट लंगोटड़े विच्च पैली, बन्ना वट सभ पुट्ट वखावना जे ।
बन्न्ह झोलियां चुनो कपाह सभ्भे, ते मंडास्यां रंग सुहावना जे ।
वड्डे रंग होसन इक्को जेडियां दे, राह जांद्यां दे सांग लावना जे ।
मंज्युं उठदियां सभ ने आ जाणा, इक्क दूई नूं सद्द ल्यावना जे ।
वारिस शाह मियां इहो अरथ होया, सभना अजू दे फले नूं आवना जे ।

(फजर=सवेर, आपने आहर=आपने आप, पासना=नचणा, लावण
फेरनी=नचणा, इफतरा=मन घड़त बहाना, संमी=ढोल अते संमी दा
डरामा, पंभी=छड़प्पे मार के नच्चणा, मंडासा=सिर नूं कप्पड़े नाल लपेट
लैन, अरथ=फैसला,वाअदा)

551. सहती अते होर औरतां

मत्यां विच्च उमाह दी रात गुज़री, तारे गिणदियां सभ उदमादियां ने ।
गिरधे पाउंदियां घुम्बरां मारदियां सन, जहियां होन मुट्यारां दियां वादियां ने ।
नखरीलिया इक्क नक तोड़णां सन, हिक भोलियां सिधिया सादियां ने ।
इक्क नेक बख़तां इक्क बेज़बानां, हिक नचनियां ते मालज़ादियां ने ।

(उमाह=मस्या दी रात, उदमाद=चाह, उमंग, गिरधे=गिद्धे, वादियां=
आदतां, नक तोड़ण=नक मूंह चड़्हा के नखरे करन वालियां, नेक बख़त=चंगी
किसमत वाली,भली माणस)

552. सारियां नूं सुनेहा

गंढ फिरी रातीं विच्च खेड़्यां दे, घरों घरी विचार विचार्यु ने ।
भलके खूह ते जायके करां कुशती इक्क दूसरी नूं खुंम मार्यु ने ।
चलो चली ही करन छनाल बाज़ां, सभ कंम ते काज विसार्यु ने ।
बाज़ी दित्या ने पेवां बुढ्ढ्यां नूं, लबा मांवां दे मूंहां ते मार्यु ने ।
शैतान दियां लशकरां फैलसूफां, बिना आतशों फ़न पंघार्यु ने ।
गिलती मार लंगोटड़े वट टुरियां, सभो कपड़ा चिथड़ा झाड़्यु ने ।
सभा भन्न भंडार उजाड़ छोपां, सने पूणियां पिड़ी नूं साड़्यु ने ।
तंग खिच सवार त्यार होए, कड़्यालड़े घोड़ियां चाड़्हउ ने ।
रातीं ला महन्दी दिंह घत सुरमा, गुन्द चुंडियां कुंभ शिंगार्यु ने ।
तेड़ लुंगियां बहुकरां देन पिच्छों, सुथन चूड़िया पांउचे चाड़्हउ ने ।
कज्जल पूछल्यालड़े व्याहियां दे, होठीं सुरख़ दन्दासड़े चाड़्हउ ने ।
ज़ुलफां पलम पईआं गोरे मुखड़े ते, बिन्दियां पायके रूप शिंगार्यु ने ।
गल्ल्हां फ़ोडिया ते बने खाल दाणे, रड़े हुसन नूं चाय उघाड़्यु ने ।
छातियां खोल्ह के हुसन दे कढ्ढ लाटू वारिस शाह नूं चाय उजाड़्यु ने ।

(गंढ फेरी=ख़बर कीती, खुंम मार्यु=थापी मारी, छनाल बाज़=
बदकार, लबा=थप्पड़, बाज़ी दिती=चलाकी कीती, फैलसूफियां=अकल
वालियां हुश्यारियां, आतिश=अग्ग, फ़न=फ़रेब, गिलती मारना=
चादर नाल सिर ढक के उहनूं आपने दुआले एदां लपेट लैना कि
खुल्हे ना, गरदन दे पिच्छे दोवां सिर्यां नूं इस तर्हां बन्न्ह लैना कि
गिलती खुल्हे ना, पिड़ी=इकट्ठियां हो के कत्तणा, कुंभ=हाथी दा मत्था,
बहुकर देण=लुंङियां एनियां लंमियां सन कि उह धरती ते घिरसदियां
धरती साफ़ करदियां जांदियां सन)

553. वाक कवी

दे दुआईआं रात मुका सुट्टी, वेखो होवनी करे शताबियां जी ।
जेहड़ी होवनी गल्ल सो हो रही, सभ्भे होवनी दियां ख़राबियां जी ।
एस होवनी शाह फ़कीर कीते, पन्नू जेहआं करे शराबियां जी ।
मजनूं जेहआं नाम मजज़ूब होए, शहज़ादियां करे बेआबियां जी ।
माशूक नूं बेपरवाह करके, वाए आशकां रात बेख़ाबियां जी ।
अली जेहआं नूं कतल ग़ुलाम कीता, ख़बर होई ना मूल असहाबियां जी ।
कुड़ियां पिंड दियां बैठ के धड़ा कीता, लैनी अज्ज कंधार पंजाबियां जी ।
वारिस शाह मियां फले खेड़्यां दे, जम्हां आण होईआं हरबाबियां जी ।

(होवणी=होणी,किसमत, शताबी=जलदी,फुरती, ख़राबी=शरारत, मजज़ूब=
रब दे प्रेम विच्च मसत, वाए=हाए, बेख़ाबी=उणींदरा, अली जेहां नूं=
हज़रत अली, हज़रत मुहंमद साहब दे चाचा अबू तालब दे छोटे पुत्तर,
जो सभ तों पहलां 14 साल दी छोटी उमर विच्च ही मुसलमान हो गए, आप
दा रसूल दी सपुत्तरी बीबी फ़ातमा नाल नकाह होया ।आप बहुत सूरवीर
सन ।उसमान दे शहीद होन पिच्छों आप नूं 656 ई विच्च चौथा ख़लीफ़ा थाप्या
ग्या ।आप कूफा विच्च अब्बदुरहमान नामी गुळाम हत्थों कतल होए ।आप
मसीत विच्च कई लोकां नाल सिजदा कर रहे सन ।किसे नूं कतल करन वाले
दा पता ना लग्गा, असहाब=साहब दा बहु-वचन, उह लोक जेहड़े रसूल दे
असर थल्ले मुसलमान बणे, हरबाबियां=दर दर घुंमन वालियां)

554. तथा

इशक इक्क ते इफतरे लख करने, यारो औखियां यारां दियां यारियां नी ।
केडा पाड़ना पाड़्या इशक पिच्छे, सद घल्लियां सभ कवारियां नी ।
एन्हां यारियां राज्यां फ़कर कीता, इशक कीता ख़लकतां सारियां नी ।
कोई हीर है नवां ना इशक कीता, इशक कीता ख़लकतां सारिया नी ।
एस इशक ने वेख फ़रहाद कुट्ठा, कीतियां यूसफ़ नाल खवारियां नी ।
इशक सोहनी जहियां सूरतां भी, डोब विच्च दर्या दे मारियां नी ।
मिरज़े जेहियां सूरतां इशक ने हे, अग्ग लायके बार विच्च साड़ियां नी ।
वेख बूबनां मारून कहर घत्ती, कई होर कर चल्लियां यारियां नी ।
वारिस शाह जहान दे चलन न्यारे, अते इशक दियां धजां न्यारियां ने ।

(इफतरे=बहाने, कुट्ठा=मार्या, बूबना-मारून=इक्क राजसथानी कहाणी
अनुसार ढोल बादशाह पोगल तों आपनी महबूबा रानी मारून नूं लै के चल्या
तां रसते विच्च सिंधी अमीर फोगू उमर ने मारून नूं उहदे कोलों उहनूं खोहन दी
असफ़ल कोशिश कीती ।अखीर मारून ढोल दे धौलर विच्च दाखल होई ।ओथे ढोल
दी पहली पतनी बूबना उहनूं वेख के साड़ नाल गुसे विच्च आई ।इक्क व्याही
इसतरी लई इक्क सौकन तों वद्ध होर की दुख वाली गल्ल हो सकदी है,धजां=
सज धज,ठाठ)

555. तथा

सुब्हा चलना खेत करार होया, कुड़ियां मावां दियां करन दिलदारियां नी ।
आपो आपने थां त्यार होईआं, कई व्याहियां कई कवारियां नी ।
रोज़े दार नूं ईद दा चन्न चड़्हआ, जिवें हाजियां हज त्यारियां नी ।
जिवें व्याह दी ख़ुशी दा चा चड़्हदा, अते मिलन मुबारकां कवारियां नी ।
चलो चल हिल जुल तरथल्ल धड़ धड़, ख़ुशी नाल नच्चन मत्यारियां नी ।
थाउं थाई चवा दे नाल फड़के, मुट्ठे चूड़ियां दे मिनहारियां नी ।
गिरद फले दी खुरली आण होईआं, सभ हार शिंगार कर सारियां नी ।
एधर सहती ने माउं तों लई रुखसत, चलो चल जां सभ पुकारियां नी ।
एवें बन्न्ह कतार हो सफ़ां टुरियां, जिवें लद्या साथ ब्युपारियां नी ।
एवें सहती ने कवारियां मेल लईआं, जिवें झुंड मेले जटाधारियां नी ।
ख़तरेटियां अते बहमनेटियां नी, जटेटियां नाल सुन्यारियां नी ।
घोड़े छुट्टे अबार ज्युं फिरन नचदे, चल्लन टेढड़ी चाल मुट्यारियां नी ।
वारिस शाह हुन हीर नूं सप्प लड़दा, चैंचर पाउंदियां चैंचर हारियां नी ।

(दिलदारी करना=मुहब्बत दिखाउणी, कुआरियां मुबारकां=लड़के वाल्यां
दे वहुटी आउन ते वधाईआं, मत्यारियां=नशे विच्च मसत, सफ़ां=कतारां,
अबार=रस्सा तुड़ा के खुल्हे)

556. हीर सहती नाल खेत नूं तुर पई

हुकम हीर दा मांउं थों ल्या सहती, गल गिनी सू नाल सहेलियां दे ।
त्यार होईआं दोवें निनान भाबी, नाल चड़्हे ने कटक अलबेलियां दे ।
छड पासने तुरक बेराह चले, राह मारदे ने अठखेलियां दे ।
किल्ले पुट हो गई विच्च वेहड़्यां दे, रही इक्क ना विच्च हवेलियां दे ।
सोहन बैंसरां नाल बलाक बुन्दे, टिक्के फब रहे विच्च मथेलियां दे ।
धागे पांउदे बन्न्ह के नाल बोदे, गोया फिरन दुकान फुलेल्यां दे ।
जटा धारियां दा झुंड त्यार होया, सहती गुरू चल्या नाल चेलियां दे ।
राजे इन्दर दी सभा विच्च होई फेरी, पए अजब छनकार अरबेलियां दे ।
आप हार शिंगार कर दौड़ चलियां, अरथ कीतियां ने नाल बेलियां दे ।
वारिस शाह कसतूरी दे मिरग छुटे, थईआ थईआ सरीर मथेलियां दे ।

(गल गिणी=सलाह बना लई, छड पासने=पासे छड्ड के, किल्ले पुट=
बोरिया बिसतरा चुक के, बैंसरा, बुलाक, बुन्दे, टिक्के=सारे वक्ख वक्ख
गहने हन, बोदे=वाल, फब=सज)

557. हीर दा सप्प लड़न दा बहाना

फ़ौज हुसन दी खेत विच्च खिंड पई, तुरत चा लंगोटड़े वट्ट्यु ने ।
संमी घतदियां मारदियां फिरन गिद्धा, पंभी घत बन्नां वट पट्ट्यु ने ।
तोड़ किक्करों सूल दा वड्डा कंडा, पैर चोभ के खून पलट्ट्यु ने ।
सहती मांदरन फ़न दा नाग भछ्या, दन्दी मार के ख़ून उलट्ट्यु ने ।
शिसत अन्दाज़ ने मकर दी शिसत कीती, ओस हुसन दे मोर नूं फट्ट्यु ने ।
वारिस यार दे खरच तहसील विच्चों, हिस्सा सरफ़ कसूर दा कट्ट्यु ने ।

(शिसत अन्दाज़=निशाने बाज़, खरच तहसील=पंजोतरा, नम्बर दार
वल्लों मामला इकट्ठा करन दी फीस जो उन्हां नूं दित्ती जांदी, कसूर=
छोटे मुलाज़मा वल्लों कंमकार विच्च कीती गलती ते कीती कटौती)

558. हीर दी हालत

दन्द मीट घसीट इह हड्ड गोडे, चिब्बे होठ गल्ल्हां कर नीलियां जी ।
नक्क चाड़्ह दन्देड़का वट्ट रोए, कढ्ढ अक्खियां नीलियां पीलियां जी ।
थर थर कम्बे ते आखे मैं मोई लोका, कोई करे झाड़ा बुरे हीलियां जी ।
मारे लिंग ते पैर बेसुरत होई, लए जीऊ ने काज कलेलियां जी ।
शैतान शतूंगड़े हत्थ जोड़न, सहती गुरू ते असीं सभ चेलियां जी ।

(दन्देड़=दन्दल, लिंग=लत्तां बाहां, शतूंगड़े=शैतान)

559. तथा

हीर मीट के दन्द पै रही बेख़ुद, सहती हाल बू शोर पुकार्या ई ।
काले नाग ने फ़न फैलाय वड्डा, डंग वहुटी दे पैर ते मार्या ई ।
कुड़ियां कांग कीती आ पई वाहर, लोकां कंम ते काज विसार्या ई ।
मंजे पायके हीर नूं घरी घिन्न्या, जटी पलो पली रंग नूं हार्या ई ।
दोखो फारसी तोरकी नज़म नसरों, इह मकर घ्यु वांग नितार्या ई ।
अग्गे किसे किताब विच्च नहीं पड़्हआ, जेहा ख़चरियां ख़चरपौ सार्या ई ।
शैतान ने आण सलाम कीता, तुसां जित्त्या ते असां हार्या ई ।
अफ़लातून दी रीश मिकराज़ कीती, वारिस कुदरतां वेख के वार्या ई ।

(हाल बू=दुहाई, कांग=रौला, वाहर=लोकीं, तोरकी=तुरकी, अजेहा
मकर तुरकी फारसी वारतक जां कविता विच्च किते होवेगा ऐपर कुड़ियां
ने साफ़ साफ़ भाव पूरा मकर कीता, रीश=दाड़्ही, मिकराज़ कीती=दाड़्ही
कतर दित्ती)

560. सारे ख़बर हो गई

खड़के शांघरों दिलबरां कांग कीती, सारे देस ते धुंम भुंचाल आही ।
घरीं ख़बर होई किड़ां देस सारे, नूंह खेड़्यां दी जेहड़ी स्याल आही ।
सरदार सी ख़ूबां दे त्रिंञणां दी, जिस दी हंस ते मोर दी चाल आही ।
खेड़े नाल सी ओस अजोड़ मुढों, दिलों साफ़ रंझेटे दे नाल आही ।
योस नागनी नूं कोई सप्प लड़्या, सस्स ओस नूं वेख नेहाल आही ।
'इन्ना कईदा कुन्ना' बाबा औरतां दे, धुरों विच्च कुरान दे फ़ाल आही ।
वारिस शाह सुहागे ते अग्ग वांगूं, स्युना खेड़्यां दा सभो गाल आही ।
(शांघर=ढोल, वाहरां=लोकां, किड़=ख़बर, इन्ना कईदा कुन्ना=रब ने
इसतरियां नूं बदनाम नहीं कीता)

561. मांदरियां नूं सद्द्या

सद मांदरी खेड़्यां लख आंदे, फ़कर वैद ते भट मदारियां दे ।
तर्याक अकबर अफ़लातून वाला, दारू वड्डे फ़रंग पसारियां दे ।
जिन्हां ज़ात हज़ार दे सप्प कीले, घत्त आंदे ने विच्च पटारियां दे ।
गंडे लक्ख ताअवीज़ ते धूप धूणी, सूत आंदे ने कंज कवारियां दे ।
कोई अक्क चवा खवाय गंढे, नागदौन धाता सभे सार्यां दे ।
किसे ला मणके लस्सी विच्च घत्ते, परदे चाय पाए नरां नारियां दे ।
तेल मिरच ते बूटियां दुद्ध पीसे, घ्यु देंदे ने नाल ख़वारियां दे ।
वारिस शाह सपाध्यां पिंड बद्धे, दस्सन ज़हर महुरे धातां मारियां दे ।

(तर्याक=ज़हर दा तोड़)

562. लोकां दियां गल्लां

दरद होर ते दारूड़ा होर करदे, फ़रक पवे ना लोड़्ह विच्च लुड़्ही है नी ।
रन्ना वेख के आखदियां ज़हर धाणी, कोई सायत इह ज्युंदी कुड़ी है नी ।
हीर आखदी ज़हर है खिंड चल्ली, छिब्बी कालजा चीर दी छुरी हो नी ।
मर चल्ली है हीर स्याल भावें, भली बुरी ओथे आण जुड़ी है नी ।
जिस वेले दी सूतरी इह सुंघी, भागीं हो गई है नाहीं मुड़ी है नी ।
वारिस शाह सदाईए वैद रांझा, जिस थे दरद असाडे दी पुड़ी है नी ।

(दारूड़ा=दारू, सायत=घड़ी, छित्थी=तेज़, सूतरी=सफ़)

563. सहती अते मां

सहती आख्या फ़रक ना पवे मासा, इह सप्प ना कील ते आंवदे ने ।
काले बाग़ विच्च जोगीड़ा सिद्ध दाता, ओहदे कदम पायआं दुख जांवदे ने ।
बाशक नांग करूंडीए मेंड भश्शक, छीने तित्तरे सभ न्युं आंवदे ने ।
कलग़ीधर ते उडणां भूंड आबी, असराल घराल डर खांवदे ने ।
तन्दूरड़ा बोरड़ा फनी फ़नियर, सभ आण के सीस निवांवदे ने ।
मणीदार दो सिरे ते खड़प्प्यां थे, मंतर पड़्हे तां कील ते आंवदे ने ।
कंगूरिया धामिया लुसलुसा वी, रतवारिया कजलिया झांवदे ने ।
खंजूरिया तेलिया निपट जंघा हथवारिया गोझिया गांवदे ने ।
बलिशतिया छीणिया संघ-टापू, चिचलावड़ा कुलनासिया दांवदे ने ।
कोई दुख ते दरद ना रहे भोरा, जादू जिन्न ते भूत सभ जांवदे ने ।
राउ राजे ते वैद ते देव परियां, सभ ओस थों हत्थ विखांवदे ने ।
होर वैद सभ वैदगी ला थक्के, वारिस शाह जोगी हुन आंवदे ने ।

564. जोगी सद्दन लई आदमी भेजन दी सलाह

खेड़्यां आख्या सैदे नूं घल दीचै, जेहड़ा डिग्गे फ़कीर दे जा पैरीं ।
साडी करीं वाहर नाम रब ते, कोई फ़ज़ल दा पलूड़ा चा फेरीं ।
सारा खोल्ह के हाल अहवाल आखीं, नाल महरियां बरकतां विच्च दैरीं ।
चलो वासते रब दे नाल मेरे, कदम घत्यां फ़कर दे होन ख़ैरीं ।
दम लायके स्याल व्याह ल्यांदी, जंज जोड़ के गए सां विच्च डेरीं ।
बैठ कोड़मे गल पका छड्डी, सैदा घल्लीए रलन जा ऐर गैरीं ।
जीकूं जाणसें तिवें ल्या जोगी, कर मिन्नतां लावना हत्थ पैरीं ।
वारिस शाह मियां तेरा इलम होया, मशहूर विच्च जिन्न ते इनस तैरीं ।

(दैर=मन्दर,बुत ख़ाना, जिन्न ते इनस तैरीं=आदमी अते परेतां
आदि विच्च)

565. खेड़्यां सैदे नूं जोगी कोल भेज्या

अजू आख्या सैद्या जाह भाई, इह वहुटियां बहुत प्यारियां जी ।
जा बन्न्ह के हत्थ सलाम करना, तुसां तारियां ख़लकतां सारियां जी ।
अग्गे नज़र रक्खीं सभो हाल दस्सीं, अग्गे जोगीड़े दे करीं ज़ारियां जी ।
सानूं बनी है हीर नूं सप्प लड़्या, खोल्ह कहें हकीकतां सारियां जी ।
आखीं वासते रब दे चलो जोगी, सानूं बणियां मसीबतां भारियां जी ।
जोगी मार मंतर करे सप्प हाज़र, जा ल्या विलायके वारियां जी ।
वारिस शाह ओथे नाहीं फुरे मंतर, जित्थे इशक ने दन्दियां मारियां जी ।

(ज़ारियां=बेनतियां)

566. सैदा जोगी कोल ग्या

सैदा वट्ट बुक्कल बद्धी पचारिक्की, जुत्ती चाड़्ह के डांग लै कड़क्या ई ।
वाहो वाह चल्या खुरीं बन्न्ह खेड़ा, वांग काटकू माल ते सरक्या ई ।
काले बाग़ विच्च जोगी थे जा वड़्या, जोगी वेख के जट नूं दड़क्या ई ।
खड़ा हो माही मुंड्या कहां आवें, मार फाहुड़ा शोर कर भड़क्या ई ।
सैदा संग के थर थर खड़ा कम्बे, उस दा अन्दरों कालजा धड़क्या ई ।
ओथों खड़ी कर बांह पुकारदा ई एहा ख़तरे दा मार्या यरक्या ई ।
चल्लीं वासते रब दे जोगिया वे, ख़ार विच्च कलेजे दे रड़क्या ई ।
जोगी पुच्छदा 'बनी है कौन तैनूं, एस हाल आंइउ जट्टा' बड़्हक्या ई ।
जटी वड़ी कपाह विच्च बन्न्ह झोली, काला नाग अज़ग़ैब थीं कड़क्या ई ।
वारिस शाह जों चोटियां कढ आए, अते सप्प सरोट्यों लड़क्या ई ।

(वट्ट बुक्कल=बुक्कल मार के, पचारिक्की=चादर नूं रेब करके जां साफ़े
जां परने नूं सज्जी कूहनी दे थल्ले अते सज्जे मोढे दे उपरों ल्या के टंगण
जां बन्न्हन दा ढंग, जुत्ती चाड़्ह=जुत्ती पा के, काटकू=धाड़वी, बड़्हक्या=
गरज्या, यरक्या=डर ग्या)

567. रांझा

तकदीर नूं मोड़ना भालदा एं, सप्प नाल तकदीर दे डंगदे ने ।
जेहनूं रब्ब दे इशक दी चाट लग्गी, दीदवान कज़ा दे रंग दे ने ।
जेहड़े छड्ड जहान उजाड़ वसन, सुहबत औरतां दी कोलों संगदे ने ।
कदी किसे दी कील विच्च नहीं आए, जेहड़े सप्प स्याल ते झंग दे ने ।
असां चाय कुरान ते तरक कीती, संग महरियां दे कोलों संगदे ने ।
मरन दे जट्टी ज़रा वैन सुणीएं, राग निकलन रंग बरंग दे ने ।
जवान मेर महरी बड़े रंग होते, ख़ुशी होते हैं रूह मलंग दे ने ।
वारिस शाह मुनायके सीस दाड़्ही, हो रहे ज्युं संगती गंग दे ने ।

(दीदवान=दरशन करन वाले, संगती=दरशन करन वाले,यातरी,
गंगा=गंगा)

568. सैदे ते रांझे दे सवाल जवाब

हत्थ बन्न्ह नीवीं धौन घाह मूंह विच्च, कढ दन्दियां मिन्नतां घाल्या वो ।
तेरे चल्यां हुन्दी है हीर चंगी, धरोही रब दी मुन्दरां वाल्या वो ।
अट्ठ पहर होए भुखे कोड़मे नूं, लुड़्ह गए हां फाकड़ा जाल्या वो ।
जटी ज़हर वाले किसे नाग डंगी, असां मुलक ते मांदरी भाल्या वो ।
चंगी होए नाहीं जट्टी नाग डंगी, तेरे चल्ल्यां ख़ैर रवाल्या वो ।
जोगी वासते रब दे तार सानूं, बेड़ा ला बन्ने अल्लाह वाल्या वो ।
लिखी विच्च रज़ा दे मरे जट्टी, जिस ने सप्प दा दुख है जाल्या वो ।
तेरी जट्टी दा की इलाज करना, असां आपना कोड़मा गाल्या वो ।
वारिस शाह रज़ा तकदीर वेला, पीरां औलियावां नाहीं टाल्या वो ।

(फाकड़ा=फाका)

569. जोगी

चुप हो जोगी सहज नाल बोले, जट्टा कास नूं पकड़्युं काहियां नूं ।
असीं छड्ड जहान फ़कीर होए, छड्ड दौलतां नाल बादशाहियां नूं ।
याद रब दी छड्ड के करां झेड़े, ढूंडां उडदियां छड्ड के फाहियां नूं ।
तेरे नाल ना चल्ल्यां नफ़ा कोई, मेरा अमल ना फुरे विवाहियां नूं ।
रन्ना पास फ़कीर नूं ऐब जाणा, जेहा नस्सना रणों सिपाहियां नूं ।
वारिस कढ कुरान ते बहें मिम्बर, केहा अड्ड्यु मकर दियां फाहियां नूं ।

(काहियां=तकदीर,होणी, रणों=जंग विच्चों)

570. सैदा

सैदा आखदा रोंदड़ी पई डोली, चुप करे नाहीं हत्यारड़ी वो ।
वडी जवान बालग़ कोई परी सूरत, तिन्न कपड़ीं वड्डी मुट्यारड़ी वो ।
जो मैं हत्थ लावां सिरों लाह लैंदी, चाय घत्तदी चीक चेहाड़ड़ी वो ।
हथ लावना पलंघ नूं मिले नाहीं, ख़ौफ़ ख़तर्युं रहे न्यारड़ी वो ।
मैनूं मार के आप नित रहे रोंदी, एसे बान उह रहे कवारड़ी वो ।
नाल सस्स निनान दे गल नाहीं, पई मचदी नित ख़वारड़ी वो ।
असां ओस नूं मूल ना हत्थ लायआ, काई लोथ लागर है भारड़ी वो ।
ऐवें ग़फ़लतां विच्च बरबाद कीती, वारिस शाह एह उमर विचारड़ी वो ।

(लागर=माड़ी,कमज़ोर)

571. सैदे नूं कसम खवाई

जोगी कील कीती पिड़ी विच्च चौंके, छुरी ओस दे विच्च खुभाईआ सू ।
खा कसम कुरान दी बैठ जट्टा, कसम चोर नूं चाय कराईआ सू ।
उहदे नाल तूं नाहींउ अंग लायआ, छुरी पुट के धौन रखाईआ सू ।
फड़्या हुसन दे माल दा चोर साबत, ताहीं ओस तों कसम कराईआ सू ।
वारिस रब नूं छड्ड के प्या झंजट, ऐवें रायगां उमर गवाईआ सू ।

(कील कीती विच्च चौंके=चौंक पूर्या, रायगां=बरबाद)

572. सैदे ने कसम चुक्की

खेड़े निशा दित्ती अग्गे जोगीड़े दे, सानूं कसम है पीर फ़कीर दी जी ।
मरां होइके एस जहान कोड़्हा, सूरत डिट्ठी जे मैं हीर दी जी ।
सानूं हीर जट्टी धौली धार दिस्से, कोहकाफ़ ते धार कशमीर दी जी ।
लंका कोट पहाड़ दा पार दिस्से, फ़रहाद नूं नहर ज्युं शीर दी जी ।
दूरों वेख के फ़ातेहा आख छड्डां, गोर पीर पंजाल दे पीर दी जी ।
सानूं कहकहा इह दीवार दिस्से, ढुक्कां जाय तां कालजा चीर दी जी ।
उस दी झाल ना असां थों जाए झल्ली, झाल कौन झल्ले छुट्टे तीर दी जी ।
भैंस मार के सिंग ना दे ढोई, ऐवें हौंस केही दुद्ध खीर दी जी ।
लोक आखदे परी है हीर जट्टी, असां नहीं डिट्ठी सूरत हीर दी जी ।
वारिस झूठ ना बोलीए जोगियां थे, ख़्यानत ना करीए चीज़ पीर दी जी ।

(धौली धार=बरफ़ दा लद्द्या पहाड़, दूर ठंडा, कोह काफ=जिन्नां
परियां दा देस, कशमीर दी धार=कशमीरी तेज़ नदी, फ़ातेहा
आख छड्डां=दूरों मत्था टेक दिन्दा हां, गोर=कबर, पीर पंजाल=
गुजरात (पाकिसतान) तों कशमीर जांदे रसते विच्च 1500 फुट
दी उचाई ते पीर पंजाल दी कबर है, हौंस=लालच,चाह,
ख़्यानत=धोखा,हेराफेरी)

573. रांझा सैदे दुआले

जोगी रक्ख के अनख ते नाल ग़ैरत, कढ अक्खियां रोह थीं फुट्ट्या ई ।
एह हीर दा वारिसी होइ बैठा, चा डेर्युं सवाह विच्च सुट्ट्या ई ।
सने जुत्तियां चौंके विच्च आ वड़्युं, साडा धरम ते नेम सभ पुट्ट्या ई ।
लत्थ पत्थ के नाल निखुट्या ई कुट फाट के खेह विच्च सुट्ट्या ई ।
बुरा बोलदा नीर पल्लट अखीं, जेहआ बाणियां शहर विच्च लुट्ट्या ई ।
पकड़ सैदे नूं नाल फौहड़ियां दे, चोर यार वांगूं ढाह कुट्ट्या ई ।
खड़तलां ते फौहड़ियां ख़ूब जड़ियां, धौन सेक्या नाल नझुट्ट्या ई ।
दोवें बन्न्ह बाहां सिरों लाह पटका, गुनाहगार वांगूं उट्ठ जुट्ट्या ई ।
शाना खोह के कुट चकचूर कीता, लिंग भन्न के संघ नूं घुट्ट्या ई ।
वारिस शाह खुदा दे ख़ौफ़ कोलों, साडा रोंद्यां नीर निखुट्ट्या ई ।

(नेम=नियम, नझुट्ट्या=वाल पट्टे, जुट्ट्या=जूड़्या,बन्न्ह दित्ता)

574. सैदा मार खा के घर नूं भज्जा

खेड़ा खायके मार ते भज्ज चल्या, वाहो वाह रोंदा घरीं आंवदा है ।
इह जोगीड़ा नहीं जे धाड़ कड़के, हाल आपना खोल्ह सुणांवदा है ।
इह कांवरूं देस दा सेहर जाणे, वड्डे लोड़्ह ते कहर कमांवदा है ।
इह देव उजाड़ विच्च आण लत्था, नाल कड़क्यां जान गवांवदा है ।
नाले पड़्हे कुरान ते दे बांगां, चौंके पांवदा संख वजांवदा है ।
मैनूं मार के कुट्ट तह बार कीता, पिंडा खोल्ह्हके फट्ट विखांवदा है ।

(कांवरूं=कामरूप देश जेहड़ा आपने जादू लई मशहूर है,
तह बार कीता=कुट के सुरमा बना दित्ता)

575. सैदे दा प्यु आखन लग्गा

अजू आख्या लउ अन्हेर यारो, वेखो ग़ज़ब फ़कीर ने चायआ जे ।
मेरा सोने दा केवड़ा मार जिन्दों, कंम कार थीं चाय गवायआ जे ।
फ़कर मेहर करदे सभ ख़लक उत्ते, ओस कहर जहान ते चायआ जे ।
वारिस शाह मियां नवां सांग वेखो, देव आदमी होइके आया जे ।

576. सहती ने प्यु नूं केहा

सहती आख्या बाबला जाह आपे, सैदा आप नूं वड्डा सदांवदा ए ।
नाल किबर हंकार दे मसत फिरदा, खातर थल्ले ना किसे नूं ल्यांवदा ए ।
सान्हे वांगरां सिरी टपांवदा है, अग्गों आकड़ां प्या विखांवदा ए ।
जाह नाल फ़कीर दे करे आकड़, ग़ुस्से ग़ज़ब नूं प्या वधांवदा ए ।
मार नूंह दे दुख हैरान कीता, अजू घोड़े ते चड़्ह दुड़ांवदा ए ।
यारो उमर सारी जट्टी ना लद्धी, रहआ सुहनी ढूंड ढूंडांवदा ए ।
वारिस शाह जवानी विच्च मसत रहआ, वख़त गए ताईं पछोतांवदा ए ।

(सान्हा=किरला)

577. अज्जू जोगी कोल ग्या

जा बन्न्ह खड़ा हत्थ पीर अग्गे, तुसीं लाडले परवरदगार दे हो ।
तुसीं फ़कर इलाह दे पीर पूरे, विच्च रेख दे मेख नूं मारदे हो ।
होवे दुआ कबूल प्यार्यां दी, दीन दुनी दे कंम सवारदे हो ।
अट्ठे पहर ख़ुदा दी याद अन्दर, तुसीं नफ़स शैतान नूं मारदे हो ।
हुकम रब्ब दे थों तुसीं नहीं बाहर, तुसीं कील के सप्प नूं मारदे हो ।
लुड़्हे जान बेड़े अवगुणहार्यां दे, करो फज़ल तां पार उतारदे हो ।
तेरे चल्ल्यां नूंह मेरी ज्युंदी है, लग्गा दामने सो तुसीं तारदे हो ।
वारिस शाह दे उज़र मुआफ़ करने, बखशणहार बन्दे गुनाहगार दे हो ।

(रेख विच्च मेख मारनी=किसमत बदलना,हीला करना, अट्ठे पहर=
दिन रात, नफ़स=मन, लुड़्हे=रुड़्हे, फ़ज़ल=किरपा, लग्गा दामने=तेरा
पल्ला फड़्या)

578. जोगी

छड देस जहान उजाड़ मल्ली, अजे जट्ट नाहीं पिच्छा छड्डदे ने ।
असां छड्ड्या इह ना मूल छड्डन, कीड़े मुढ्ढ कदीम दे हड्ड दे ने ।
लीह पई मेरे उत्ते झाड़ियां दी, पास जान नाहीं पिंज गड्ड दे ने ।
वारिस शाह जहान थों अक्क पए, अज्ज कल फ़कीर हुन लद्ददे ने ।

(हड्ड दे कीड़े=लुके पक्के वैरी, लीह=रीत,रसम, गड दी पिंज=
गड्डे दी पिंजणी, अक्क पए=दुखी हो गए, लद्ददे=जांदे)

579. सैदे दे बाप अजू दा वासता

चलीं जोगिया रब दा वासता ई असीं मरद नूं मरद ललकारने हां ।
जो कुझ्झ सरे सो नज़र लै पैर पकड़ां, जान माल परिवार नूं वारने हां ।
पए कुल दे कोड़मे सभ रोंदे, असीं काग ते मोर उडारने हां ।
हत्थ बन्न्ह के बेनती जोगिया वो, असीं आजज़ी नाल पुकारने हां ।
चोर सद्द्या माल दे सांभने नूं, तेरियां कुदरतां तों असीं वारने हां ।
वारिस शाह वसाह की एस दम दा, ऐवें रायगां उमर क्यु हारने हां ।

(काग ते मोर उड़ावन्दे=राहां तक्कदे, एस दम दा=इस ज़िन्दगी दा,
रायगां=फ़ज़ूल)

580. जोगी दा उहदे नाल तुरना

जोगी चल्ल्या रूह दी कला हली, तित्तर बोल्या शगन मनावने नूं ।
ऐतवार ना पुच्छ्या खेड़्यां ने, जोगी आंदा ने सीस मुनावने नूं ।
वेखो अकल शऊर जो मार्यु ने, तुअमा बाज़ दे हत्थ फड़ावने नूं ।
भुक्खा खंड ते खीर दा भया राखा, रंडा घल्ल्या साक करावने नूं ।
सप्प मकर दा परी दे पैर लड़्या, सुलेमान आया झाड़ा पावने नूं ।
अनजान जहान हटा दित्ता, आए मांदरी कील करावने नूं ।
राखा जौआं दे ढेर दा गधा होया, अन्न्हां घल्ल्या हरफ़ लिखावने नूं ।
मिन्नत खास करके ओहनां सद आंदा, मियां आया है रन्न खिसकावने नूं ।
उहनां सप्प दा मांदरी ढूंड आंदा, सगों आया है सप्प लड़ावने नूं ।
वसदे झुगड़े चौड़ करावने नूं, मुढ्ढों पुट्ट बूटा लैंदे जावने नूं ।
वारिस बन्दगी वासते घल्ल्या सैं, आ जुट्ट्या पहनने खावने नूं ।

(तित्तर बोल्या=चंगा शगन, ऐतवार ना पुच्छ्या=दिन ना
विचार्या, तुअमा=तामा,मास दी बुरकी)

581. तथा

भला होया भैणां हीर बची जाणों, मन्न मन्ने दा वैद हुन आया नी ।
दुख दरद गए सभ्भे दिल वाले, कामल वली ने फेरड़ा पायआ नी ।
जेहड़ा छड्ड चौधराईआं चाक बण्या, वत ओस ने जोग कमायआ नी ।
जैंदी वंझली दे विच्च लख मंतर, ओहो रब्ब ने वैद मिलायआ नी ।
शाखां रंग बरंगियां होन पैदा, सावन माह जित्थे मींह वसायआ नी ।
नाले सहती दे हाल ते रब तरुठा, जोगी दिलां दा मालक आया नी ।
तिन्नां धिरां दी होई मुराद हासल, धूआं एस चरोकना पायआ नी ।
इहदी फुरी कलाम अज खेड़्यां ते, इसम आज़म असर करायआ नी ।
महमान ज्युं आंवदा लैन वहुटी, अग्गों साहुर्यां पलंघ विछायआ नी ।
'वीरा राध' वेखो एथे कोई होसी, जग्ग धूड़ भुलावड़ा पायआ नी ।
मंतर इक्क ते पुतलियां दोएं उड्डन, अल्लाह वाल्यां खेल रचायआ नी ।
खिसकू शाह होरीं अज्ज आण लत्थे, तम्बू आण उधालूआं लायआ नी ।
धरना मार बैठा जोगी मुद्दतां दा, अज्ज खेड़्यां ने ख़ैर पायआ नी ।
कक्खों लख कर दए ख़ुदा सच्चा, दुख हीर दा रब्ब गवायआ नी ।
उन्हां सिकद्यां दी दुआ रब्ब सुणी, ओस नड्डड़ी दा यार आया नी ।
भला होया जे किसे दी आस पुन्नी, रब विछड़्यां नाल मिलायआ नी ।
सहती आपने हत्थ इखत्यार लै के, डेरा डूमां दी कोठड़ी पायआ नी ।
रन्नां मोह के लैन शहज़ाद्यां नूं, वेखो इफतरा कौन बणायआ नी ।
आपे धाड़वी दे अग्गे माल दित्ता, पिच्छों सांघरू ढोल वजायआ नी ।
भलके एथे ना होवसन दो कुड़ियां, सानूं शगन एहो नज़र आया नी ।
वारिस शाह शैतान बदनाम करसो, लून थाल दे विच्च पेहायआ नी ।

(मन्न मन्ने दा=मन चाहुन्दा,आपनी मरज़ी दा, शाखां=टाहणियां,
इसम-ए-अज़म=वड्डा नां, रब दे 92 सिफ़ाती नावां विच्चों इक्क नां है,
जिस दे कहन नाल शैतान दा असर ज़ायल हो जांदा है, भलके=आउण
वाले कल्ल्ह नूं, पुन्नी=पुग्गी, लून थाल विच्च पेहायआ=आपनी बदनामी
आप कीती )

582. कुड़ियां दी हीर नूं वधाई

कुड़ियां आख्या आण के हीर ताईं, अनी वहुटीए अज्ज वधाई एं नी ।
मिली आबे ह्यात प्यास्यां नूं, हुंन जोगियां दे विच्च आई एं नी ।
तैथों दोज़ख़े दी आंच दूर होई, रब विच्च बहशत दे पाई एं नी ।
जीऊड़े रब ने मेल के तारीएं तूं, मोती लाल दे नाल पुराई एं नी ।
वारिस शाह कह हीर दी सस्स ताईं ,अज्ज रब्ब ने चौड़ कराई एं नी ।

583. जोगी दा मरदां अते औरतां नूं तोरना

जोगी आख्या फिरे ना मरद औरत, पवे किसे दा ना परछावना वो ।
करां बैठ निवेकला जतन गोशे, कोई नहीं जे छिंज पवावना वो ।
कन्न सन्न विच्च वहुटड़ी आण पावो, नहीं धुंम ते शोर करावना वो ।
इक्को आदमी आवना मिले साथे, औखा सप्प दा रोग गवावना वो ।
कवारी कुड़ी दा रक्ख विच्च पैर पाईए, नहीं होर किसे एथे आवना वो ।
सप्प नस्स जाए छल मार जाए, खरा औखड़ा छिला कमावना वो ।
लिख्या सत्त सै वार कुरान अन्दर, नाहीं छड्ड नमाज़ पछतावना वो ।
वारिस शाह निकोई ते बन्दगी कर, वत नहीं जहान ते आवना वो ।

(निवेकला=इक्क पासे, गोशे=खूंजे, छिंज=रौला, कन्न सन्न विच्च=
चुप चाप ही, रक्ख=वहुटी दी खास 'रक्ख' रक्खी जावे)

584. सहती ने कुड़ी कोल हीर नूं सपुरद करना

सहती कुड़ी नूं सद्द के सौंप्यु ने, मंजा विच्च ऐवान दे पायके ते ।
पिंडों बाहरा डूमां दा कोठड़ा सी, ओथे दित्ती ने थाउं बणायके ते ।
जोगी पलंघ दे पासे बहायउ ने, आ बैठा है शगन मनायके ते ।
नाढू शाह बण्या मसत जो आशक, माशूक नूं पास बहायके ते ।
खेड़े आप जा घरीं बेफ़िकर सुत्ते, तुअमा बाग़ दे हत्थ फड़ायके ते ।
सिर ते होवनी आइके कूकदी है, चुटकी मार के हत्थ बन्न्हायके ते ।
उन्हां खेह सिर घत्त के पिट्टना है, जिन्हां व्याहियां धड़ी बन्न्हायके ते ।
वारिस शाह हुन तिन्हां ने वैन करने, जिन्हां व्याहउं घोड़ियां गायके ते ।

(ऐवान=ड्यूड़्ही, चुटकी=बन्दूक जां पसतौल दा उह भाग जेहड़ा गोली
दे पिच्छे लग्गदा है, धड़ी=गुन्दे होए वाल, वैन करने=उच्ची उच्ची रोणा)

585. हीर ते रांझे ने पंजे पीर याद कीते

अद्धी रात रांझे पीर याद कीते, तुर्हा खिज़र दा हत्थ लै बोल्या ई ।
शकर गंज दा पकड़ रुमाल चुंमे, विच्च मुशक ते इतर दे झोल्या ई ।
खंजर कढ्ढ मखदूम जहानीए दा, विच्चों रूह रंझेटे दा डोल्या ई ।
खूंडी पीर बहाउदीन वाली, मन्दरा लाल शहबाज़ दा टोल्या ई ।
पीर बहाउदीन ज़करीए धमक दित्ती, कंध ढायके राह नूं खोल्हआ ई ।
जा बैठा हैं कास नूं उठ जट्टा, सवीं नाहीं तेरा राह खोल्हआ ई ।
वारिस शाह पछोतावसें बन्दगी नूं, इज़राईल जां धौन चड़्ह बोल्या ई ।

586. सहती दी अरज़

निकल कोठ्युं तुरन नूं त्यार होया, सहती आण 'हज़ूर सलाम' कीता ।
बेड़ा ला बन्ने असां आजज़ां, दा रब फज़ल तेरे उत्ते आम कीता ।
मेरा यार मिलावना वासता ई असां कंम तेरा सरंजाम कीता ।
भाबी हत्थ फड़ायके तोर दित्ती, कंम खेड़्यां दा सभो ख़ाम कीता ।
तेरे वासते माप्यां नाल कीती, जो कुझ्झ अली दे नाल ग़ुलाम कीता ।
जो कुझ्झ होवनी सीता दे नाल कीती, अते दहसरे नाल जो राम कीता ।
वारिस शाह जिस ते मेहरबान होवे, ओथे फज़ल ने आण मुकाम कीता ।

(सरंजाम=पूरा, ख़ाम करना=नामंज़ूर करके इक्क पासे सुट देणा,
फ़ज़ल=रब्ब दी मेहरबानी)

587. रांझे ने असीस दित्ती

रांझे हत्थ उठाय दुआ मंगी, रब्बा मेलना यार गवारनी दा ।
एस हुब दे नाल है कंम कीता, बेड़ा पार करना कंम सारनी दा ।
पंजां पीरां दी तुरत आवाज़ आई, रब्बा यार मेलीं एस यारनी दा ।
फज़ल रब्ब कीता यार आ मिल्या, ओस शाह मुराद पुकारनी दा ।

(हुब=प्यार, शाह मुराद=सहती दा आशक,मुराद बलोच)

588. शाह मुराद आ पहुंचा

डाची शाह मुराद दी आण रिंगी, उत्तों बोल्या साईं सवारीए नी ।
शाला ढुक आवीं हुश ढुक नेड़े, आ चड़्हीं कचावे ते डारीए नी ।
मेरी गई कतार कुराह घुत्थी, कोई सेहर कीतो टूने हारीए नी ।
वाई सूई दी पोतरी इह डाची, घिन्न झोक पलाने दी लाड़ीए नी ।
वारिस शाह बहशत दी मोरनी तूं, इह फ़रिशत्यां उट्ठ ते चाड़्हीए नी ।

(रिंगी=अड़िंगी, हुश=डाची नूं बिठाउन लई हुकम दित्ता,
वाई सूई=हवा दी धी, बहुत तेज़ रफ़तार, झोक घिनणा=
झूले लैणा)

589. सहती नूं मुराद ने ते हीर नूं रांझे ने लै जाणा

सहती लई मुराद ते हीर रांझे, रवां हो चल्ले लाड़े लाड़ियां ने ।
रातो रात गए लै बाज़ कूंजां, सिरियां नागां दियां शीहां लताड़ियां ने ।
आपो धाप गए लै के वाहो दाही, बघ्याड़ां ने तरंडियां पाड़ियां ने ।
फ़जर होई किड़ाऊआं गज घत्ते, वेखो खेड़्यां वाहरां चाड़्हियां ने ।
जड़्हां दीन ईमान दियां कट्टने नूं, इह महरियां तेज़ कुहाड़ियां ने ।
मियां जिन्हां बेगानड़ी नार रावी, मिलन दोज़ख़ीं ताउ चवाड़ियां ने ।
वारिस शाह नाईआं नाल जंग बद्धा, खेड़्यां कुल मनायके दाड़्हियां ने ।

(रवां हो चल्ले=तुर पए,, तरंडियां=भेडां दा इज्जड़, गज घत्ते=दौड़े
जां लुके होए बन्दे नूं भालन लई लोहे दा इक्क गज़ वरत्या जांदा सी
जेहदे नाल झाड़ झींडे जां पानी दा टोआ फ़रोल्या जांदा सी ।ओथे
गज़ मार के वेख्या जांदा सी, चवाड़ी=गधे हक्कन वाली लाठी)

590. वाक कवी

इक्क जान भन्ने बहुत नाल ख़ुशियां, भला होया फ़कीरां दी आस होई ।
इक्क जान रोंदे जूह खेड़्यां दी, अज्ज वेखो तां चौड़ नख़ास होई ।
इक्क लै डंडे नंगे जान भन्ने, यारो पई सी हीर उदास होई ।
इक्क चित्तड़ वजांवदे फ़िरन भौंदे, जो मुराद फ़कीरां दी रास होई ।
वारिस शाह की मुन्नद्यां ढिल लग्गे, जदों उसतरे नाल पटास होई ।

(भन्ने=दौड़े,भज्जे, नख़ास=चौड़ होई,पशूआं दी मंडी उज्जड़ गई,
पटास=उसतरा तेज़ करन लई वरत्या जांदा चमड़े दा पटा)

591. पहली वाहर

पहली मिली मुराद नूं जा वाहर, अग्गों कटक बलोचां ने चाड़्ह दित्ते ।
पकड़ तरकशां अते कमान दौड़े, खेड़े नाल हथ्यारां दे मार दित्ते ।
मार बरछियां आण बलोच कड़के, तेग़ां मार के वाहरू झाड़ दित्ते ।
मार नावकां मोरचे भन्न दित्ते, मार झाड़ के पिंड विच्च वाड़ दित्ते ।
वारिस शाह जां रब ने मेहर कीती, बद्दल कहर दे लुतफ़ ने पाड़ दित्ते ।

(तरकश=भत्था, वाहरू=पिच्छे आए बन्दे, नावक=तीर, लुतफ़=मेहरबानी)

592. दूजी वाहर ने रांझे ते हीर नूं फड़ लैणा

दूईआं वाहरां रांझे नूं आण मिलियां, सुत्ता प्या उजाड़ विच्च घेर्यु ने ।
दुन्द मारदे बरछियां फेरदे ने, घोड़े विच्च मैदान दे फेर्यु ने ।
सिर हीर दे पट ते रक्ख सुत्ता, सप्प माल तों आण के छेड़्यु ने ।
हीर पकड़ लई रांझा कैद कीता, वेखो जोगी नूं चा खदेड़्यु ने ।
लाह सेल्हियां बन्न्ह के हत्थ दोवें, पिंडां चाबकां नाल उचेड़्यु ने ।
वारिस शाह फ़कीर अल्लाह दे नूं, मार मार के चा खदेड़्यु ने ।

(दुन्द मारदे=ललकारे मारदे, चाबक=हंटर,छांटे, उचेड़णा=
छिलणां)

593. हीर रांझे नूं

हीर आख्या सुत्ते सो सभ मुट्ठे, नींदर मार्या राज्यां राण्यां नूं ।
नींद वली ते ग़ौस ते कुतब मारे, नींद लुट्ट्या राह पंधाण्यां नूं ।
एस नींद ने शाह फ़कीर कीते, रो बैठे ने वख़त वेहाण्यां नूं ।
नींद शेर ते देव इमाम कुट्ठे, नींद मार्या वड्डे स्याण्यां नूं ।
सुत्ते सोई विगुतड़े अदहम वांगूं, ग़ालब नींद है देव-रंझाण्यां नूं ।
नींद हेठ सुट्या सुलेमान ताईं, देंदी नींद छुडा टिकाण्यां नूं ।
नींद पुत्तर याकूब दा खूह पायआ, सुण्या होसिया यूसफ़-वाण्यां नूं ।
नींद ज़िबा कीता इसमाईल ताईं, यूनस पेट मच्छी विच्च पाण्यां नूं ।
नींद फ़जर दी कज़ा नमाज़ करदी, शैतान दे तम्बूआं ताण्यां नूं ।
नींद वेख जो सस्सी नूं वख़त पायआ, फ़िरे ढूंडदी पैरों वाहण्यां नूं ।
रांझे हीर नूं बन्ह लै टुरे खेड़े, दोवें रोंदे ने वख़त वेहाण्यां नूं ।
साढे तिन्न हत्थ ज़िमीं है मिलक तेरी, वारिस वलें क्युं ऐड वलाण्यां नूं ।

(मुट्ठे=मारे गए, पंधाणी=पांधी, विगुते=लुट्टे गए, वाणा=बाणा, यूनस=
आप वी इक्क नबी सन ।नैनवा दे लोकां दे सुधार लई रब वल्लों भेजे गए
सन ।लोकां ने परवाह ना कीती ।आप इक्क पहाड़ी ते चले गए अते लोकां
नूं सराप दित्ता कि उन्हां उपर इक्क कहर टुट्टेगा ।लोकां रब अग्गे तौबा कीती ।
तूफान ना आया पर जद इह नस्स के बेड़ी विच्च पानी नूं पार करन लग्गा
तां बेड़ी पानी विच्च फस गई ।इह बेड़ी विच्चों पानी विच्च डिग प्या अते
इक्क वड्डी मच्छी ने इहनूं निगल ल्या ।मच्छी दे पेट अन्दर इहने रब्ब नूं
याद कीता अते रब्ब ने इहनूं बचायआ, फ़जर दी नमाज़ अते शैतान=
मशहूर है कि शैतान फ़जर दी नमाज़ दी अज़ान बन्दे नूं सुनन नहीं दिन्दा ।
इनसान नूं नींद आ जांदी है अते शैतान ख़ुश हुन्दा है)

594. तथा

हाए हाए मुट्ठी मत ना लईआ, दित्ती अकल हज़ार चकेट्या वे ।
वस प्युं तूं वैरियां सांव्यां दे, केही वाह है मुशक लपेट्या वे ।
जेहड़ा छिड़्या विच्च जहान झेड़ा, नहीं जावना मूल समेट्या वे ।
राजा अदली है तख़त ते अदल करदा, खड़ी बांह कर कूक रंझेट्या वे ।
बिना अमल दे नहीं नज़ात तेरी, प्या मारीएं कुतब द्या बेट्या वे ।
नहीं हूर बहशत दी हो जांदा, गधा ज़री दे विच्च लपेट्या वे ।
असर सुहबतां दे कर जान ग़लबा, जा राजे दे पास जटेट्या वे ।
वारिस शाह मियां लोहा होए सोइना, जित्थे कीम्यां दे नाल भेट्या वे ।

(खड़ी बांह करके=वारिस शाह दे वेले फ़र्यादी जे बांह खड़ी करके
फ़र्याद करदा तां ख्याल कीता जांदा सी उहदी गल्ल वल्ल ध्यान दित्ता
जावेगा, चकेटा=मामूली नौकर, नज़ात=छुटकारा, भेट्या=छोहआ)

595. रांझे ने उच्ची उच्ची फ़र्याद कीती

कू कू कीताय कूक रांझे, उच्चा कूकदा चांगरां धरासदा ई ।
बू बू मार ललकरां करे धुंमां, राजे पुच्छ्या शोर वसवास दा ई ।
रांझे आख्या राज्या चिरीं जीवें, करम रब दा फ़िकर गम कास दा ई ।
हुकम मुलक दित्ता तैनूं रब्ब सच्चे, तेरा राज ते हुकम आकाश दा ई ।
तेरी धांक पई ए रूम शाम अन्दर, बादशाह ड्रे आस पास दा ई ।
तेरे राज विच्च बिना तकसीर लुट्या, ना गुनाह ते ना कोई वासता ई ।
मक्खी फासदी शहद विच्च हो नेड़े, वारिस शाह एस जग विच्च फासदा ई ।

(कू कू कीता=रौला पायआ, चांगरां=चीकां, धरासदा=दूजे दे दिल ते
असर करना, धांक=रुअब, फासदी=फसदी)

596. राजे दा हुकम

राजे हुकम कीता चड़्ही फ़ौज बांकी, आ राह विच्च घेर्या खेड़्यां नूं ।
तुसीं हो सिद्धे चलो पास राजे, छड द्यु खां छल दरेड़्यां नूं ।
राजे आख्या चोर ना जान पावे, चलो छड्ड देवो झगड़्यां झेड़्यां नूं ।
पकड़ विच्च हज़ूर दे ल्याउ हाज़र, राहज़नां ते खोहड़ू बेड़्हआं नूं ।
बन्न्ह खड़ांगे इक्के तां चलो आपे, नहीं जाणदे असीं बखेड़्यां नूं ।
वारिस शाह चन्द सूरजां ग्रहन लग्गे, उह भी फड़े ने आपने फेड़्यां नूं ।

(दरेड़े=नाजायज़ दबाउ, खोहड़ू=खोहन वाले, फेड़े=बुरे वख़त)

597. फ़ौज ने खेड़्यां नूं राजे दे पेश कीता

खेड़े राजे दे आण हज़ूर कीते, सूरत बने ने आण फ़र्यादियां दे ।
रांझे आख्या खोह लै चल्ले नढ्ढी, इह खोहड़ू फेर बेदादियां दे ।
मैथों खोह फ़कीरनी उठ नट्ठे, जिवें पैस्यां नूं डूम शादियां दे ।
मेरा न्याउं तेरे अग्गे राए साहब, इह वड्डे दरबार ने आदियां दे ।
चेतां दाड़्हियां पगड़ियां वेख भुल्लें, शैतान ने अन्दरों वादियां दे ।
वारिस बाहरों सूहे ते स्याह अन्दरों, तम्बू होन जिवें मालज़ादियां दे ।

(बाहरों सूहे ते स्याह अन्दरों=दिसदे भले मानस हन पर इन्हां दी
असलियत भैड़ी है)

598. राजे कोल खेड़्यां दी फ़र्याद

खेड़्यां जोड़ के हत्थ फ़र्याद कीती, नहीं वख़त हुन ज़ुलम कमावने दा ।
इह ठग है महज़री वड्डा घुट्ठा, सेहर जाणदा सर्हों जमावने दा ।
वेहड़े वड़द्यां नढियां मोह लैंदा, इस थे इलम जे रन्नां वलावने दा ।
साडी नूंह नूं इक्क दिन सप्प लड़्या, उह वख़त सी मांदरी ल्यावने दा ।
सहती दस्स्या जोगीड़ा बाग़ काले, ढब जाणदा झाड़्यां पावने दा ।
मंतर झाड़ने नूं असां सद आंदा, सानूं कंम सी जिन्द छुडावने दा ।
लैंदो दोहां नूं रातो ही रात नट्ठा, फ़कर वली अल्लाह पहरावने दा ।
विच्चों चोर ते बाहरों साध दित्ते, इस थे वल्ल जे भेख वटावने दा ।
राजे चोरां ते यारां नूं मारदे ने, सूली रसम है चोर चड़्हावने दा ।
भला करो तां एस नूं मार सुट्टो, वकत आया है चोर मुकावने दा ।
वारिस शाह तों अमल ही पुच्छईणगे, वख़त आवसी अमल तुलावने दा ।

(महज़री=झूठा मकद्दमे बाज़, विलावने दा=पिच्छे लाउन दा,
पहरावणे=पहरावे,लिबास)

599. रांझा

रांझे आख्या सुहनी रन्न डिट्ठी, मगर लग मेरे आ घेर्या ने ।
नट्ठा ख़ौफ़ थों इह सन देस वाले, पिच्छे कटक अज़ग़ैब दा छेड़्या ने ।
पंजां पीरां दी इह मुजाउरनी ए इहनां किधरों साक सहेड़्या ने ।
सभ राज्यां एन्हां नूं धक्क दित्ता, तेरे मुलक विच्च आइ के छेड़्या ने ।
वेखो विच्च दरबार दे झूठ बोलन, इह वड्डा ही फेड़ना फेड़्या ने ।
मजरूह सां ग़मां दे नाल भर्या, मेरा अल्लड़ा घाउ उचेड़्या ने ।
कोई रोज़ जहान ते वाउ लैणी, भला होया ना चाय निबेड़्या ने ।
आप वारसी बने एस वहुटड़ी दे, मैनूं मार के चाय खदेड़्या ने ।
राजा पुच्छदा करां मैं कतल सारे, तेरी चीज़ नूं ज़रा जे छेड़्या ने ।
सच्च आख तूं खुल्ह के करां पुरज़े, कोई बुरा इस नाल जे फेड़्या ने ।
छड अरलियां जोग भजाय नट्ठे, पर खूह नूं अजे ना गेड़्या ने ।
वारिस शाह मैं गिरद ही रहआ भौंदा, सुरेम सुरमचू नहीं लिबेड़्या ने ।

(मजाउरनी=किसे दरगाह वगैरा विच्च झाड़ू देन वाली भगतण,
मजरूह=ज़ख़मी, जोग=बलदां दी जोड़ी, खूह ना गेड़्या=जिणसी भोग
जां जबर जनाही नहीं कीती, गिरद=आले दुआले)

600. जवाब राजे दा

राजे आख्या तुसां तकसीर कीती, एह वड्डा फ़कीर रंजाण्या जे ।
नक कन्न वढायके द्यां सूली, ऐवें गई इह गल्ल ना जाण्या जे ।
रज्जे जट ना जाणदे किसे ताईं, तुसीं अपनी कदर पछाण्या जे ।
रन्नां खोह फ़कीरां दियां राह मारो, तम्बू गरब गुमान दा ताण्या जे ।
रातीं चोर ते दिने उधाल्यां ते, शैतान वांगूं जग राण्या जे ।
काज़ी शर्हा दा तुसां नूं करे झूठा, मौज सूलियां दी तुसीं माण्या जे ।
इह नित हंकार ना माल रहन्दे, कदी मौत तहकीक पछाण्या जे ।
वारिस शाह सराए दी रात वांगूं, दुनिया ख़ाब ख़्याल कर जाण्या जे ।

(रंजाण्या=दुखी कीता, रंजीदा कीता, राण्या=मिथ्या)

601. शर्हा दे महकमे विच्च पेशी

जदों शर्हा दे आण के रजूह होए, काज़ी आख्या करो ब्यान मियां ।
द्यु खोल्ह सुणाय के बात सारी, करां उमर ख़िताब दा न्यां मियां ।
खेड़े आख्या हीर सी साक चंगा, घर चूचक स्याल दे जान मियां ।
अजू खेड़े दे पुत्तर नूं ख़ैर कीता, होर ला थक्के लोक तान मियां ।
जंञ जोड़ के असां व्याह ल्यांदी, टके ख़रच कीते ख़ैर दान मियां ।
लक्ख आदमां दे ढुक्की लखमी सी, हिन्दू जाणदे ते मुसलमान मियां ।
दोद रसम कीती, मुल्लां सद आंदा, जिस नूं हिफज़ सी फ़िका कुरान मियां ।
मुल्लां शाहदां नाल वकील कीते, जिवें लिख्या विच्च कुरान मियां ।
असां लायके दंम व्याह आंदी, देस मुलक रहआ सभो जान मियां ।
रावन वांग लै चल्या सीता ताईं, इह छोहरा तेज़ ज़बान मियां ।
वारिस शाह नूंह रहे जे किवें साथे, रब्बा ज़ुमल दा रहे ईमान मियां ।

(रजूह होए=सामने होए,पेशी होई, ख़ैर दान=दान दित्ते, हिफ़ज़=
मूंह ज़बानी याद, शाहदां=शाहद दा बहुवचन,गवाह, ज़ुमल=सारे)

602. राजे ने पुच्छ्या

राजा आखदा पुच्छो खां इह छापा, कित्थों दामने नाल चमोड़्या जे ।
राह जांदड़े किसे ना पौन चम्बड़, इह भूतना कित्थों सहेड़्या जे ।
सारे मुलक जो झगड़दा नाल फिर्या, किसे हटक्या नाहीं होड़्या जे ।
वारिस शाह कसुंभे दे फोग वांगूं, उहदा अकरा रसा निचोड़्या जे ।

(छापा=कंड्यां वाली डाल,ढींगर, हटक्या होड़्या=रोक्या,
अकरा=कीमती)

603. खेड़्यां दा उत्तर

कितों आया काल विच्च भुक्ख मरदा, इह चाक सी महर दियां खोलियां दा ।
लोक करन विचार जवान बेटी, उहनूं फ़िकर शरीकां दियां बोलियां दा ।
छैल नढ्ढड़ी वेख के मगर लग्गा, हिल्या होया स्यालां दियां गोलियां दा ।
महीं चार के मच्च्या दाअव्यां ते, होया वारसी साडियां डोलियां दा ।
मौजू चौधरी दा पुत्त आखदे सन, पिछलग्ग हज़ारे दियां धोलियां दा ।
हक्क करीं जो उमर ख़िताब कीता, हत्थ वढ्ढना झूठ्यां रोलियां दा ।
नौशीरवां गधे दा अदल कीता, अते कंजरी अदल तम्बोलियां दा ।
नाद खप्परी ठगी दे बाब सारे, चेता करीं ध्यान जे झोलियां दा ।
मंतर मार के खंभ दा करे कुक्कड़, बेर निंम दियां करे नमोलियां दा ।
कंघी लोहे दी ताय के पटे वाहे, सरदार है वड्डे कम्बोलियां दा ।
अम्ब बीज तन्दूर विच्च करे हर्या, बने मक्क्यों बालका औलियां दा ।
वारिस शाह सभ ऐब दा रब महरम, ऐवें सांग है पगड़ियां पोलियां दा ।

(हल्या=गिझ्झा होया, डोली=व्याह दी डोली, रोली=रोल मारन
वाला,फ़रेबी, नौशीरवां आदल=नौशीरवां बाबत मशहूर है कि आपणे
महल्ल दे थल्ले इक्क ज़ंजीर लाई होई सी ।फ़र्यादी जदों ज़ंजीर खिचदा
तां बादशाह उसे वेले उहदी फ़र्याद सुनन लई आ जांदा ।इक्क दिन
इक्क खरस खाधे गधे ने रस्सी नाल सरीर रगड़्या ।बादशाह नूं ख़बर
मिल गई ।उहने आके गधा देख्या अते उहदे मालक दा पता करके
उहनूं डांट्या अते गधे दी संभाल करन लई ख़बरदार कीता, कंजरी
अदल=रंडियां दे बज़ार विच्च इक्क पान वेचन वाले दी दुकान सी ।उह
इकल्ला होन दे बावजूद बहुत हरमन प्यारा सी ।उहने इक्क सफ़र ते
जान तों पहलां आपनी उमर दी पूंजी सौ (सोने) दियां अशरफ़ियां इक्क
अमानतां रक्खन वाले मशहूर आदमी कोल रख दित्तियां ।वापसी ते उह
पुरश बेईमान हो ग्या अते अमानत देन तों मुक्कर ग्या, पान वेचण
वाला बहुत दुखी होया ।उहनूं उदास वेख के कोठे वाली ने उहनूं
कारन पुच्छ्या अते मामला हल करन दा वचन दित्ता, उहने वी
अमानतां रक्खन वाले नूं केहा कि मैं बाहर वांढे जाना है इस लई
कुझ्झ माल दे भरे डब्बे तेर खोल्ह रक्खन लई ल्यावांगी ।उन्हां विच्च
हीरे वी हन ।उस कोल जान तों पहलां पान वेचन वाले नूं उहदे
कोल भेज दित्ता ।उहदे हुन्द्यां उह वी चली गई ।पान वाले ने
गल्ल कीती ।अमानत वाले नूं लालच सी कि रंडी दा माल वध है
इस लई उहने पान वेचन वाले नूं केहा तूं गलत बकसा खोल्हआ
सी आह तेरा डब्बा हाज़र है अते उहदा माल सने डब्बा मोड़ दित्ता ।
उसे वेले पहलां मित्थे अनुसार उहदी (रंडी) दी इक्क सहेली सुनेहा
लै के आ गई कि उह वांढे ना जावे, ओथों पता आया है कि तेरे
रिशतेदार ओथे नहीं होणगे इस लई अगले महीने आईं ।इस तर्हां
पान वेचन वाले नूं उहदा माल वापस मिल ग्या अते कोठे वाली ने
आपना माल वी उहदे कोलो ना रक्ख्या, कम्बोली=झूठा, पोलियां
पगड़ियां=वड्डे वड्डे पग्गड़ां वाले निरा सांग हन)

604. काज़ी ते रांझा

काज़ी आख्या बोल फ़कीर मियां, छड्ड झूठ दे दब्ब दरेड़्यां नूं ।
असल गल्ल सो आख दरगाह अन्दर, ला तज़क्कर झगड़्यां झेड़्यां नूं ।
सारे देस विच्च ठिट्ठ हो सने नढ्ढी, दोवें फड़े हो आपने फेड़्यां नूं ।
पिच्छे मेल के चोया रिड़क्याई, उह रुन्नां सी वख़त सहेड़्यां नूं ।
भले जट्टां दी शरम तूं लाह सुट्टी, खवार कीता ई स्यालां ते खेड़्यां नूं ।
पहलां सद्द्या आण के दाअव्यां ते, सलाम है वल छलां तेर्यां नूं ।
आभू भुन्नद्यां झाड़ के चब्ब चुक्कों, हुन वहुटड़ी देह इह खेड़्यां नूं ।
आयो वेख लौ सुनन गिनन वाल्यु वे, एह मलाह जे डोबदे बोड़्यां नूं ।
दुनियांदार नूं औरतां ज़ुहद फ़क्करां, मियां छड दे शुहद्यां झेड़्यां नूं ।
काज़ी बहुत जे आंवदा तरस तैनूं, बेटी अपनी बख़श दे खेड़्यां नूं ।
नित माल पराए हन चोर खांदे, इह दस्स मसले राहीं भेड़्यां नूं ।
छड जा ह्याउ दे नाल जट्टी, नहीं जाणसें दुर्र्यां मेर्यां नूं ।
ऐबी कुल जहान दे पकड़ियणगे, वारिस शाह फ़कीर दे फेड़्यां नूं ।

(ला तज़क्कर=ज़िकर नहीं कीता जांदा, आभू=कनक दे सिट्ट्यां नूं
भुन्नके बणाए जां कनक ते मक्की नूं उबाल के बणाए दाने)

605. काज़ी दा ग़ुस्सा ते हीर खेड़्यां नूं दित्ती

काज़ी खोह दित्ती हीर खेड़्यां नूं, मारो इह फ़कीर दग़ोलिया जे ।
विच्चों चोर ते यार ते लुच्च लुंडा, वेखो बाहरों वली ते औलिया जे ।
दग़ादार ते झागड़ू कलाकारी, बण फ़िरे मशइख़ ते औलिया जे ।
वारिस दग़े ते आवे तां सफ़ां गाले, अखीं मीट बहे जापे रौलिया जे ।

(दग़ोलिया=दग़ेबाज़, मशायख=बड़े पीर, रौलिया=रावल,फ़कीर)

606. खेड़े हीर नूं लै के तुर पए

हीर खोह खेड़े चले वाहो दाही, रांझा रहआ मूंह गुंझ हैरान यारो ।
उड जाए कि निघरे ग़रक होवे, वेहल देवस ना ज़िमीं असमान यारो ।
खेप मार लए खेतड़े सड़े बोहल, हुक्के अमलियां दे रुड़्ह जान यारो ।
डोरां वेख के मीर शिकार रोवन, हत्थों जिन्हां द्युं बाज़ उड जान यारो ।
उहनां होश ते अकल ना तान रहन्दा, सिरीं जिन्हां दे पौन वदान यारो ।
हीर लाह के घुंढ हैरान होई, सती चिक्खा दे विच्च मैदान यारो ।
तिक्खा दीदड़ा वांग महा सती दे, मल्ल खड़ी सी इशक मैदान यारो ।
विच्च ओढनी सहम दे नाल जट्टी, जिवें विच्च किरबान कमान यारो ।
खूंडे अते चौगान लै देस नट्ठा, वेखां केहड़े फुंड लै जान यारो ।
चुप सल्ल हो बोलणों रही जट्टी, बिनां रूह दे जिवें इनसान यारो ।
वारिस शाह दोवें परेशान होए, जिवें पड़्हआ लाहौल शैतान यारो ।

(मूंह गुंझ=सोचदा, देवस ना=दिन्दे नहीं, खेप=लद्दन लई त्यार
बोहल, वदान=वड्डा भारा हथौड़ा, सती चिखा=चिखा विच्च सती होण
वाली औरत वांगूं, महा सती=दुरगा,काली देवी वांगूं ग़ुस्से विच्च,
किरबान=कमानदान, सल्ल=बेहस)

607. रांझा हीर नूं

रांझा आखदा जाह की वेखदी हैं, बुरा मौत थीं एह विजोग है नी ।
पए धाड़वी लुट लै चल्ले मैनूं, एह दुक्ख की जाणदा लोग है नी ।
मिली सैदे नूं हीर ते सवाह मैनूं, तेरा नाम दा असां नूं टोग है नी ।
बुक्कल लेफ दी ते जफ्फी वहुटियां दी, इह रुत स्याल दा भोग है नी ।
सौंकन रन्न गवांढ कुपत्त्यां दा, भले मरद दे बाब दा रोग है नी ।
ख़ुशी नित होवन मरद फुल्ल वांगूं, घरीं जिन्हां दे नित्त दा सोग है नी ।
तिन्हां विच्च जहान की मज़ा पायआ, गले जिन्हां दे रेशटा जोग है नी ।
जेहड़ा बिनां ख़ुराक दे करे कुशती, ओस मरद नूं जाणीए फोग है नी ।
असमान ढह पवे तां नहीं मरदे, बाकी जिन्हां दी ज़िमीं ते चोग है नी ।
जदों कदों महबूब ना छड्डना एं, काला नाग ख़ुदाय दे जोग है नी ।
काउं कूंज नूं मिली ते शेर फाहवी, वारिस शाह इह धुरों संजोग है नी ।

(टोग=हत्थ ना आउन वाला पंछी, रेशटा=झगड़ा,धन्दा)

608. तथा

बर वकत जे फ़ज़ल दा मींह वस्से, बुरा कौन मनांवदा वुट्ठ्यां नूं ।
लब यार दे आबि-हयात बाझों, कौन ज़िन्दगी बख़शदा कुट्ठ्यां नूं ।
दोवें आह फ़िराक दी मार लईए, करामात मनावसी रुट्ठ्यां नूं ।
मियां मार के आह ते शहर साड़ो, बादशाह जाणें असां मुट्ठ्यां नूं ।
तेरी मेरी प्रीत गई लुड़्ह ऐवें, कौन मिलै है वाहरां छुट्ट्यां नूं ।
बाझ सज्जणां पीड़-वंडाव्यां दे, नित्त कौन मनांवदा रुट्ठ्यां नूं ।
बिनां ताल्या नेक दे कौन मोड़े, वारिस शाह द्यां देहां अपुट्ठ्यां नूं ।

(बर वकत=मौके सिर,वेले सिर, फ़ज़ल=रब दी मेहर, वुट्ठ्यां=
वर्हद्यां, लब-ए-यार=यार दियां बुल्ल्हियां, आब-ए-हयात=अंमृत)

609. हीर दी आह

हीर नाल फ़िराक दे आह मारी, रब्बा वेख असाडियां भखन भाहीं ।
अग्गे अग्ग पिच्छे सप्प शींह पासीं, साडी वाह ना चलदी चौहीं राहीं ।
इक्के मेल रंझेटड़ा उमर जालां, इक्के दोहां दी उमर दी अलख लाहीं ।
एडा कहर कीता देस वाल्यां ने, एस शहर नूं कादरा अग्ग लाईं ।

(भाह=अग्ग, उमर दी अलख लाहीं=उमर ख़तम कर, कादरा=रब्बा)

610. रांझे दी रब्ब तों मंग

रब्बा कहर पाईं कहर शहर उत्ते, जेहड़ा घत्त फ़रऊन डुबायआ ई ।
जेहड़ा नाज़ल होया ज़करीए ते, उहनूं घत्त शरीह चिरवायआ ई ।
जेहड़ा पाय के कहर दे नाल ग़ुस्से, विच्च अग्ग ख़लील पवायआ ई ।
जेहड़ा पायके कहर ते सुट्ट तख़तों, सुलेमान नूं भट्ठ झुकायआ ई ।
जेहड़े कहर दा यूनस ते प्या बद्दल, उहनूं डंभरी थों निगलायआ ई ।
जेहड़े कहर ते ग़ज़ब दी पकड़ काती, इसमाईल नूं जिब्हा करायआ ई ।
जेहड़ा घत्यु ग़ज़ब ते वैर ग़ुस्सा, यूसफ़ खूह विच बन्द करवायआ ई ।
जेहड़े कहर दे नाल शाह मरदां, इकस नफ़र तों कतल करायआ ई ।
जेहड़े कहर दे नाल यज़ीदियां तों, इमाम हुसैन नूं चाय कुहायआ ई ।
कक्की फोहड़ी तेज़ ज़बान खोल्हों, हसन ज़हर दे नाल मरवायआ ई ।
ओहा कहर घत्तीं एस देस उत्ते, जेहड़ा इतन्यां दे सिर आया ई ।

(हज़रत ख़लील=(ख़लील दा अरथ है सादक) आप बुत पूजा विरुद्ध
परचार कीता करदे सन अते रब दी भगती करदे सन ।इक्क दिन जदों
पूजा घर तों लोक बाहर गए सन ते ख़लील ने सारे बुत भन्न दित्ते जिस
करके नमरूद ने आप नूं भड़कदी अग्ग विच्च सुट्टन दा दंड दित्ता ।पर
रब दे हुकम नाल अग्ग ठंडी हो गई, डंभरी=वड्डी मच्छी, शाह मरदां=
बहादरां दा बादशाह, हज़रत अली, उहनूं इक्क गुलाम ने कतल कर
दित्ता सी)

611. रांझे दा सराप

रांझे हत्थ उठा दुआ मंगी, तेरा नाम कहार जब्बार साईं ।
तूं तां अपने नाउं न्याउं पिच्छे, एस देस ते ग़ैब दा ग़ज़ब पाई ।
सारा शहर उजाड़के साड़ साईआं, किवें मुझ ग़रीब थे दाद पाईं ।
साडी शरम रहसी करामात जागे, बन्ने बेड़ियां साडियां चा लाईं ।
वारिस शाह पीरा सुनी कूक साडी, अज्जे राजे दे शहर नूं अग्ग लाईं ।

(कहार=कहर वरताउन वाला, जब्बार=जबर करने वाला,ज़ालम,
नाउं न्याउं=आपने नां नाल इनसाफ़ करन लई)

612. तथा

जिवें इन्दर ते कहर दी नज़र करके, महखासरों पुरी लुटवायआ ई ।
सुरगा पुरी अमर पुरी इन्द पुरियां, देव पुरी मुख आसन लायआ ई ।
कहर करीं ज्युं भदरका कोह मारी, रुंड मुंड मुखा उत्ते धायआ ई ।
रकत बीज महखासरों ला सभ्भे, परचंड कर पलक विच्च आया ई ।
ओहा क्रोप कर जेहड़ा प्या जोगी, बिशवा मित्तरों खेल करवायआ ई ।
ओहा क्रोध कर जेहड़ा पाय रावन, राम चन्द थों लंक लुटवायआ ई ।
ओहा क्रोप कर जेहड़ा पांडोआं ते, चिखाबूह दे विच्च करवायआ ई ।
दरोणां चारजों लायके भीम भीखम ,जेहड़ा कैरवां दे गल पायआ ई ।
कहर पा जो घत हकनाकशे ते, नाल नखां दे ढिड पड़वायआ ई ।
घत क्रोप जो पायके कंस राजे, बोदा कान्ह थों चाय पुटायआ ई ।
घत क्रोप जो पाय कुलखेतरे नूं, कई खूहनी सैना गलवायआ ई ।
घत क्रोप जो दरोपदी नाल होई, पत्त नाल फिर अंत बचायआ ई ।
जुध विच्च जो राम नल नील लछमन, कुंभ करन दे बाब बणायआ ई ।
घत क्रोप जो बाली ते राम कीता, अते ताड़का पकड़ चिरवायआ ई ।
घत क्रोप सुबाहू मारीच मार्यु, महा देव दा कुंड भनवायआ ई ।
उह क्रोप कर जेहड़ा एन्यां ते, जुगा जुग ही धुंम करायआ ई ।
उस दा आख्या रब्ब मनज़ूर कीता, तुरत शहर नूं अग्ग लगायआ ई ।
जदों अग्ग ने शहर नूं चौड़ कीता, धुंम राजे दे पास फ़िर आया ई ।
वारिस शाह मियां वांग शहर लंका, चारों तरफ़ ही अग्ग मचायआ ई ।

(क्रोप=ग़ुस्सा, नखां=नहुंआं, नोट: इस बन्द विच्च दित्ते हवाले हिन्दू
मिथेहास विचों लए गए हन)

613. सारे शहर नूं अग्ग लग्गणी

लग्गी अग्ग चौतरफ़ जां शहर सारे, कीता साफ़ सभ झुग्गियां झाहियां नूं ।
सारे देस विच्च धुंम ते शोर होया, ख़बरां पहुंचियां पांधियां राहियां नूं ।
लोकां आख्या फ़कर बद-दुआ दित्ती, राजे भेज्या तुरत सिपाहियां नूं ।
पकड़ खेड़्यां नूं करो आण हाज़र, नहीं जाणदे ज़बत बादशाहियां नूं ।
जा घेर आंदे चलो होयो हाज़र, खेड़े फड़े ने वेख लै गाहियां नूं ।
वारिस सोम सलवात दी छुरी कप्पे, इहनां दीन ईमान दियां फाहियां नूं ।

(झाही=कुल्ली, ज़बत=ज़ाबता,कानून्न, सोम सलवात=रोज़ा नमाज़)

614. हीर रांझे नूं मिली

हीर खोह के रांझे दे हत्थ दित्ती, करीं जोगिया ख़ैर दुआ मियां ।
रांझे हत्थ उठा के दुआ दित्ती, तूं हैं जल जलाल ख़ुदा मियां ।
तेरे हुकम ते मुलक ते ख़ैर होवे, तेरी दूर हो कुल्ल बला मियां ।
अन्न धन्न ते लछमी हुकम दौलत, नित होवनी दून सवा मियां ।
घोड़े ऊठ हाथी दम तोप ख़ाने, हिन्द सिंध ते हुकम चला मियां ।
वारिस शाह रब नाल ह्या रक्खे, मीटी मुठ ही दे लंघा मियां ।

(जलजलाल=रब्ब, सिंध=समुन्दर)

615. रांझा

लै के चल्या आपने देस ताईं, चल नढ्ढीए रब्ब वधाईएं नी ।
चौधराणीए तख़त हज़ारे दीए, पंजां पीरां ने आण बहाईएं नी ।
कढ्ढ खेड़्यां तों रब्ब दित्तीए तूं, अते मुलक पहाड़ पहुंचाईएं नी ।
हीर आख्या इवें जे जा वड़सां, रन्ना आखसन उधले आईएं नी ।
पेईए सहुरे डोब के गाल्यु नी, खोह कौन नवालियां आईएं नी ।
लावां फेर्यां अकद नकाह बाझों, ऐवें बोदली होइके आईएं नी ।
घत्त जादूड़ा देव ने परी ठग्गी, हूर आदमी दे हत्थ आईएं नी ।
वारिस शाह परेम दी जड़ी घत्ती, मसतानड़े चाक रहाईएं नी ।

(उधल=निक्कल के आई,कढ्ढ के ल्यांदी, अकद नकाह=व्याह
दी रसम, बोदली=बोदले पीर दी फ़कीरनी भाव मुरीदनी)

616. हीर

राहे राह जां स्यालां दी जूह आई, हीर आख्यां वेख लै जूह मियां ।
जित्थों खेडदे गए सां चोज करदे, तकदीर लाहे विच्च खूह मियां ।
जदों जंञ आई घर खेड़्यां दी, तूफ़ान आया सिर नूह मियां ।
इह थांउ जित्थे कैदो फांट्या सी, नाल सेल्हियां बन्न्ह धरूह मियां ।

(लाहे=उतारे, धरूह=धूह के)

617. स्यालां नूं ख़बर होणी

माहियां आख्या जा के विच्च स्यालीं, नढी हीर नूं चाक लै आया जे ।
दाड़्ही खेड़्यां दी सभ्भा मुन्न सुट्टी, पानी इक्क फूही नाहीं लायआ जे ।
स्यालां आख्या पर्हां ना जान किते, जा के नढ्ढड़ी नूं घरीं ल्याया जे ।
आखो रांझे नूं जंञ बना ल्यावे, बन्ह सेहरे डोलड़ी पायआ जे ।
जो कुझ्झ है नसीब सो दाज दामन, साथों तुसीं भी चा लैजायआ जे ।
एधरों हीर ते रांझे नूं लैन चल्ले, ओधरों खेड़्यां दा नाई आया जे ।
स्यालां आख्या खेड़्यां नाल साडे, कोई ख़ैर दे पेच ना पायआ जे ।
हीर व्याह दित्ती मोई गई साथों, मूंह धीउ दा ना विखायआ जे ।
मुड़ी तुसां थों उह किसे खूह डुब्बी, केहा देस ते पुछना लायआ जे ।
साडी धीउ दा खोज मुकायआ जे, कोई असां तों साक दिवायआ जे ।
ओवें मोड़ के नाई नूं टोर दित्ता, मुड़ फेर ना असां वल्ल आया जे ।
वारिस तुसां थों इह उमीद आही, डंडे सुथर्यां वांग वजायआ जे ।

(माहियां=माही मुंड्यां, फूही=पानी दा तुपका, दाज दामन=दाज,
पीच=खिच,गंढ, सुथर्यां वांग डंडे वजाउणा=बरामपुरर पिंड
निवासी नन्दे ख़तरी दे घर इक्क बालक दन्दां समेत जनम्यां,
जिस नूं जोतशियां ने विघनकारी कह के बाहर सुट दित्ता, श्री
गुरू हरगोबिन्द साहब कशमीर तों परत रहे सन ।उन्हां ने बालक
नूं वेख के संभाल ल्या अते बड़े यतनां नाल पाल्याअते इहदा
नाउं 'सुथरा' रक्ख्या, उह गुरू साहब दे दरबार विच्च रेहा ।सुथरे
शाह दियां हासरस दियां बहुत कहाणियां मशहूर हन ।दिल्ली दे
हाकमां तों इसने पैसा हट्टी उगराहन दा हुकम परापत कीता ।हुण
सुथरे सिक्ख धरम भुल गए हन अते डंडे वजाके हट्टियां तों मंगके
खांदे हन)

618. हीर नूं स्यालां ने घर ल्याउणा

भाईआं जायके हीर नूं घरीं आंदा, रांझा नाल ही घरीं मंगायउ ने ।
लाह मुन्दरां जटां मुनाय सुट्टियां, सिर सोहनी पग्ग बन्हायउ ने ।
घिन घत्त के खंड ते दुद्ध चावल, अग्गे रख पलंघ बहायउ ने ।
याकूब दे प्यारड़े पुत वांगूं, कढ्ढ खूह थीं तख़त बहायउ ने ।
जा भाईआं दी जंञ जोड़ ल्यावीं, अन्दर वाड़ के बहुत समझायउ ने ।
नाल देइ लागी ख़ुशी हो सभनां, तरफ़ घरां दे ओस पहुंचायउ ने ।
भाईचारे नूं मेल बहायउ ने, सभो हाल अहवाल सुणायउ ने ।
वेखो दग़े दे फन्द लायउ ने, धीउ मारन दा मता पकायउ ने ।
वारिस शाह इह कुदरतां रब दियां ने, वेख नवां पाखंड रचायउ ने ।

(याकूब दा पुत्तर=यूसफ़, फन्द=जाल)

619. रांझा तख़त हज़ारे बरात ल्याउन लई ग्या

रांझे जाय के घरे आराम कीता, गंढ फेरिया सू विच्च भाईआं दे ।
सारा कोड़मा आइके गिरद होया, बैठा पैंच हो विच्च भरजाईआं दे ।
चलो भाईउ व्याह के स्याल ल्याईए, हीर लई है नाल दुआईआं दे ।
जंञ जोड़ के रांझे त्यार कीती, टमक चा बद्धे मगर नाईआं दे ।
वाजे दक्खनी धरग्गां दे नाल वज्जन, लख रंग छैने सरनाईआं दे ।
वारिस शाह वसाह की जीऊने दा, बन्दा बक्करा हत्थ कसाईआं दे ।

(गंढ फेरी=व्याह दा सत्ता दित्ता, कोड़मा=ख़ानदान, धरग्ग=ढोल,
सरनाईआं=बैग पाईपां, मशक वरगियां बीनां)

620. स्यालां ने हीर नूं मार देणा

स्यालां बैठ के सत्थ विचार कीती, भले आदमी ग़ैरतां पालदे नी ।
यारो गल मशहूर जहान उत्ते, सानूं मेहने हीर ल्याल दे नी ।
पत्त रहेगी ना जे टोर दित्ती, नढ्ढी नाल मुंडे महींवाल दे नी ।
फट जीभ दे कालख बेटियां दी, ऐब जुआनी दे मेहने गाल्ह दे नी ।
जित्थों आंवदे तित्थों दा बुरा मंगन, दग़ा करन जो महरम हाल दे नी ।
कबर विच्च दाउस ख़नज़ीर होसन, जेहड़े लाड करन धन माल दे नी ।
औरत आपनी कोल जे ग़ैर वेखन, ग़ैरत करन ना ओस दे हाल दे नी ।
मूंह तिन्न्हां दा वेखना ख़ूक वांगूं, कतल करन रफ़ीक जो नाल दे नी ।
सय्यद शैख़ नूं पीर ना जाणना ई अमल करन जो उह चंडाल दे नी ।
होए चूहड़ा तुरक हराम मुसलम, मुसलमान सभ ओस दे नाल दे नी ।
दौलतमन्द देउस दी तरक सुहबत, मगर लग्गीए नेक कंगाल दे नी ।
कोई कचकड़ा लाल ना हो जांदा, जे परोईए नाल उह लाल दे नी ।
ज़हर दे के मारीए नढ्ढड़ी नूं, गुनाहगार हो जलजलाल दे नी ।
मार सुट्ट्या हीर नूं माप्यां ने, इह पेखने ओस दे ख़्याल दे नी ।
बद-अमलियां' जिन्हां थों करें चोरी, महरम हाल तेरे वाल वाल दे नी ।
सानूं जन्नतीं साथ रलाउना एं, असां आसरे फज़ल कमाल दे नी ।
जेहड़े दोज़खां नूं बन्न्ह टोरियनगे, वारिस शाह फ़कीर दे नाल दे नी ।

(ग़ैरत=अणख, महींवाल=मझां चारन वाला, ख़नज़ीर=सूर, ख़ूक=सूर,
धन=औरत, रफ़ीक=साथी, चंडाल=ज़ालम, तरक हराम=हराम खाना छड
देणा, बद अमलियां=माड़े कंम करन वाल्यां)

621. हीर दी मौत दी ख़बर रांझे नूं देणी

हीर जाने-बहक्क तसलीम होई, स्यालां दफ़ना के ख़त लिखायआ ई ।
वली ग़ौस ते कुतब सभ ख़तम होए, मौत सच्च है रब्ब फ़ुरमायआ ई ।
'कुल शैअन हालिकुल इल्ला वज हा हू', हुकम विच्च कुरान दे आया ई ।
असां सबर कीता तुसां सबर करना, इह धुरों ही हुन्दड़ा आया ई ।
असां होर उमीद सी होर होई, ख़ाली जाए उमीद फ़ुरमायआ ई ।
इह रज़ा कतई ना टले हरगिज़, लिख आदमी तुरत भजायआ ई ।
डेरा पुछ के धीदो दा जा वड़्या, ख़त रोइके हत्थ फड़ायआ ई ।
इह रोवना ख़बर की ल्याया ए मूंह कास थों बुरा बणायआ ई ।
माज़ूल होइउं तख़त ज़िन्दगी थों, फ़रमान तग़ई्ईयर दा आया ई ।
मेरे माल नूं ख़ैर है कासदा ओ आख कासनूं डुसकना लायआ ई ।
तेरे माल नूं धाड़वी उह प्या, जिस तों किसे ना माल छुडायआ ई ।
हीर मोई नूं अठवां पहर होया, मैनूं स्यालां ने अज्ज भिजवायआ ई ।
वारिस शाह मियां गल्ल ठीक जाणीं, तैथे कूच दा आदमी आया ई ।

(जाने-बहक्क तसलीम=मर गई, कुल शैअन हालिकुल इल्ला वज हा हू=
हर शै हलाक हो जाएगी सिवा उस दे जेहदे वल रब दी तवज्जो है, माज़ूल
होइउं तख़त=गद्दी तों लाह दित्ता, तग़ई्ईअर=बदली, डुसकणा=रोना)

622. रांझे ने आह मारी

रांझे वांग फ़रहाद दे आह कढ्ढी, जान गई सू हो हवा मियां ।
दोवें दारे फ़ना थीं गए साबत, जा रुप्पे ने दारे बका मियां ।
दोवें राह मजाज़ दे रहे साबत, नाल सिदक दे गए वहा मियां ।
वारिस शाह इस ख़ाब सराए अन्दर, कई वाजड़े गए वजा मियां ।

(दार-ए-फ़ना=मौत दा घर,इह दुनियां, दार-ए-बका=सदा
रहन वाली दुनियां,अगला जहान राह मजाज़=इशक मजाज़ी
भाव दुन्यावी प्यार दे राह, साबत=कायम,पक्के, वहा गए=
कट गए)

623. वाक कवी

कई बोल गए शाख़ उमर दी ते, एथे आल्हना किसे ना पायआ ई ।
कई हुकम ते ज़ुलम कमा चल्ले, नाल किसे ना साथ लदायआ ई ।
वड्डी उमर आवाज़ औलाद वाला, जिस नूह तूफ़ान मंगवायआ ई ।
इह रूह कलबूत दा ज़िकर सारा, नाल अकल दे मेल मिलायआ ई ।
अगे हीर ना किसे ने कही ऐसी, शियर बहुत मरग़ूब बणायआ ई ।
वारिस शाह मियां लोकां कमल्यां नूं, किस्सा जोड़ हुश्यार सुणायआ ई ।

(साथ लदायआ=नाल नहीं लै गए, तूफ़ान मंगवायआ=मंग के तूफ़ान
ल्या, मरग़ूब=सुहना)

624. हिजरी संमत 1180, तारीख 1823 बिकरमी

सन यारां सै अस्सियां नबी हिज़रत, लंमे देस दे विच्च त्यार होई ।
अठारां सै तेईसियां संमतां दा, राजे बिकरमाजीत दी सार होई ।
जदों देस ते जट्ट सरदार होए, घरो घरी जां नवीं सरकार होई ।
अशराफ़ ख़राब कमीन ताज़े, ज़िमींदार नूं वड्डी बहार होई ।
चोर चौधरी यारनी पाक दामन, भूत मंडली इक्क थीं चार होई ।
वारिस शाह जिन्हां केहा पाक कलमा, बेड़ी तिन्हां दी आकबत पार होई ।

(लंमा देश=पंजाब दा दक्खन पच्छम दा इलाका, देस ते जट सरदार होए=
आदीना बेग़ दी मौत 1758 ई पिच्छों सिक्ख सरदारां दियां 12 मिसलां ।
1762 विच्च मलका हांस दा सरदार मुहंमद अज़ीम सी, उहदे उत्ते अते
1766 विच्च सूबा मुलतान उत्ते सरदार झंडा सिंघ गंडा सिंघ ने हमला
कीता अते इह इलाके मुहंमद अज़मी तों खोह लए, अशराफ=शरीफ़ दा
बहु-वचन,भलेमाणस, ताज़े=तरक्की ते, भूत मंडली=बुरे लोक, आकबत=
अख़ीर,अंत)

625. वाक कवी

खरल हांस दा शहर मशहूर मलका, जित्थे शियर कीता नाल रास दे मैं ।
परख शियर दी आप कर लैन शायर, घोड़ा फेर्या विच्च नख़ास दे मैं ।
पड़्हन गभरू दिलीं विच्च ख़ुशी हो के, फुल्ल भेज्या वासते बास दे मैं ।
वारिस शाह ना अमल दी रास मैथे, करां मान निमानड़ा कास दे मैं ।

(मलका हांस=पाकपटन साहीवाल सड़्हक ते पाकपटन तों 9 मील दूर
इक्क पुराना कसबा है जिसदे विच्च मुहल्ला उच्चा टिब्बा दी मसीत विच्च बैठ
के वारिस शाह ने किस्सा हीर पूरा कीता, नख़ास=मंडी, बास=महक,
रास=दौलत, कास दे=किस ते)

626. तथा

अफ़सोस मैनूं आपनी नाकसी दा, गुनाहगार नूं हशर दे सूर दा ए ।
इहनां मोमनां ख़ौफ़ ईमान दा ए अते हाजियां बैत मामूर दा ए ।
सूबा दार नूं तलब सिपाह दी दा, अते चाकरां काट कसूर दा ए ।
सारे मुलक ख़राब पंजाब विच्चों सानूं वड्डा अफ़सोस कसूर दा ए ।
सानूं शरम ह्या दा ख़ौफ़ रहन्दा, जिवें मूसा नूं ख़ौफ़ कोह तूर दा ए ।
इहनां ग़ाज़ियां करम बहशत होवे, ते शहीदां नूं वाअदा हूर दा ए ।
ऐवें बाहरों शान ख़राब विच्चों, जिवें ढोल सुहावना दूर दा ए ।
वारिस शाह वसनीक जंड्यालड़े दा, शागिरद मख़दूम कसूर दा ए ।
रब आबरू नाल ईमान बख़शे, सानूं आसरा फ़ज़ल ग़फूर दा ए ।
वारिस शाह ना अमल दे टांक मैथे, आप बखश लका हज़ूर दा ए ।
वारिस शाह होवे रौशन नाम तेरा, करम होवे जे रब शकूर दा ए ।
वारिस शाह ते जुमल्यां मोमनां नूं, हिस्सा बख़श्या आपने नूर दा ए ।

(नाकसी=घट अकल,नुकसां, हशर दा सूर=क्यामत दे बिगल,
मोमन=मुसलमान, बैत मामूर=ख़ाना काअबा दे उत्ते रब दा घर
जित्थे फ़रिशते भजन बन्दगी करदे हन, तलब=तनखाह, ग़ाज़ी=
काफ़रां नाल लड़न वाला, मख़दूम=आका,पीर, आबरू=इज़्ज़त,
ग़फूर=मुआफ़ करन वाला, टांक=चार तोले भार तोलन दा वट्टा
जो कीमती वसतां हीरे जवाहरात तोलन लई वरत्या जांदा सी,
लका=चेहरा,दीदार, जुमल्यां=सार्यां, करम=मेहरबानी)

627. किताब दा ख़ातमा

ख़तम रब दे करम दे नाल होई, फ़रमायश प्यारड़े यार दी सी ।
ऐसा शियर कीता पुरमग़ज़ मोज़ूं, जेहा मोतियां लड़ी शहवार दी सी ।
तूल खोल्ह के ज़िकर ब्यान कीता, रंगत रंग दी ख़ूब बहार दी सी ।
तमसील दे नाल बणाय कहआ, जेही ज़ीनत लाल दे हार दी सी ।
जो को पड़्हे सो बहुत खुरसन्द होवे, वाह वाह सभ ख़लक पुकारदी सी ।
वारिस शाह नूं सिक्क दीदार दी है, जेही हीर नूं भटकना यार दी सी ।

(पुर मग़ज़=ठोस, मौज़ू कीता=बणायआ,लिख्या, शहवार=बादशाहां
लायक, तूल खोल्ह के=विसथार नाल. तमसील=उदाहरन दे के,द्रिशटांत,
ज़ीनत=सजावट. खुरसन्द=ख़ुश,परसन्न, सिक=खाहश)

628. तथा

बखश लिखने वाल्यां जुमल्यां नूं, पड़्हन वाल्यां करीं अता साईं ।
सुनन वाल्यां नूं बखश ख़ुशी दौलत, रक्खीं ज़ौक ते शौक दा चा साईं ।
रक्खीं शरम ह्या तूं जुमल्यां दा, मीटी मुठ ही देईं लंघा साई ।
वारिस शाह तमामियां मोमनां नूं, देईं दीन ईमान लका साईं ।

(अता करीं=मेहरबानी नाल कुझ्झ तुहफा देईं)

629. वाक कवी

हीर रूह ते चाक कलबूत जाणो, बालनाथ एह पीर बणायआ ई ।
पंज पीर हवास इह पंज तेरे, जिन्हां थापना तुद्ध नूं लायआ ई ।
काज़ी हक्क झबेल ने अमल तेरे, याल मुनकर नकीर ठहरायआ ई ।
कोठा गोर इज़राईल है इह खेड़ा, जेहड़ा लैंदो ही रूह नूं धायआ ई ।
कैदो लंङा शैतान मलऊन जाणो, जिस ने विच्च दीवान फड़ायआ ई ।
सईआं हीर दियां रन्न घर बार तेरा, जिन्हां नाल पैवन्द बणायआ ई ।
वांग हीर दे बन्न्ह लै जान तैनूं, किसे नाल ना साथ लदायआ ई ।
जेहड़ा बोलदा नातका वंझली है, जिस होश दा राग सुणायआ ई ।
सहती मौत ते जिसम है यार रांझा, इन्हां दोहां ने भेड़ मचायआ ई ।
शहवत भाबी ते भुख रबेल बांदी, जिन्हां जन्नतों मार कढायआ ई ।
जोगी है औरत कन्न पाड़ जिस ने, सभ अंग बिभूत रमायआ ई ।
दुनियां जान ऐवें जिवें झंग पेके, गोर कालड़ा बाग़ बणायआ ई ।
त्रिंञन इह बद अमलियां तेरियां ने, कढ्ढ कबर थीं दोज़ख़े पायआ ई ।
उह मसीत है मांउं दा शिकम बन्दे, जिस विच्च शब रोज़ लंघायआ ई ।
अदली राजा एह नेक ने अमल तेरे, जिस हीर ईमान दिवायआ ई ।
वारिस शाह मियां बेड़ी पार तिन्हां, कलमा पाक ज़बान ते आया ई ।

(थापना लायआ=थापी दित्ती, मुनकर अते नकीर=दो फ़रिशते जेहड़े
हर वेले बन्दे दे चंगे मन्दे कंम दा हिसाब रक्खदे हन, मलऊन=रद्द कीता
होया,बरादरी विच्चों सेक्या होया, पैवन्द=रिशता,जोड़, नातका=
बोलन शकती, भेड़=झगड़ा, शहवत=जिणसी भुख ते लालसा, शिकम=पेट,
गरभ, शब रोज़=दिन रात)

  • हीर वारिस शाह (भाग-4)
  • मुख्य पृष्ठ : वारिस शाह हीर-रांझा
  • मुख्य पृष्ठ : हिन्दी कविता वेबसाइट (hindi-kavita.com)